(2) [قسمت داخل پرانتز در رسالۀ آيات عظام: فاضل و سيستانى نيست]
(3) زنجانى : البتّه مخارج ضرورى كفن و دفن و مراسم ترحيم كه اگر از مال ميّت صرف آنها نشود آبروى ميّت در خطر است، از مخارج ميّت به شمار مىآيد و خمس به آنها تعلّق نمىگيرد.
تبريزى : بر ورثه لازم نيست مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت كسر كنند و خمس باقيمانده را بدهند.
مكارم : مسأله كسى كه سال خمس دارد اگر در وسط سال بميرد بايد مخارج او را تا موقع مرگش از منافع او كم كنند و خمس باقيمانده را بدهند.
[مسأله 1768]
مسأله 1768 اگر قيمت جنسى كه براى تجارت خريده بالا رود و آن را نفروشد (1) و در بين سال قيمتش پايين آيد، خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست (2)
(1) مكارم : روى ملاحظات تجارتى و كسب و كار آن را نفروشد. .
(2) مكارم : ولى اگر قيمت آن تا آخر سال همچنان بالا باشد بايد سر سال خمس آن را بدهد، هر چند قيمت آن بعد از گذشتن سال پايين آيد، اين در صورتى است كه آخر سال وقت فروش آن باشد و به ميل خود آن را نگهدارد.
فاضل : ولى چنانچه بعد از رسيدن سال خمس عمداً آن را نفروشد و قيمتش پايين بيايد خمس آن را بايد بدهد.
[مسأله 1769]
مسأله 1769 اگر قيمت جنسى را كه براى تجارت خريده بالا رود و به اميد اين كه قيمت آن بالاتر رود، تا بعد از تمام شدن سال آن را نفروشد و قيمتش پايين آيد خمس مقدارى را كه بالا رفته بنا بر احتياط واجب بايد بدهد (1) بلكه اگر به اندازهاى هم نگهداشته كه تجّار معمولاً براى گران شدن جنس آن را نگهمىدارند، خمس مقدارى كه بالا رفته بايد بدهد.
اين مسأله، در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست
(1) اراكى : خمس مقدارى را كه بالا رفته بايد بدهد. [پايان مسأله]
خوئى ، زنجانى : خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست ( خوئى : بلكه مقدار خمس چه نسبتى به مجموع اصل و ربح داشته؛ به همان نسبت از موجودى عيناً و يا قيمتاً بايد بدهد) .
گلپايگانى ، صافى : تمام خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست؛ بلكه همان مقدار از عين را كه در حال استقرار خمس به نسبت تمام عين خمس آن شده در حال گرانى عين و ارزانى آن بايد بدهد. مثلاً اگر از سرمايۀ خمس داده جنسى را هزار تومان خريد و در سر سال قيمت آن جنس شش هزار تومان شد شش يك آن جنس خمس آن مىشود كه اگر نپرداخت و قيمت آن در سال بعد هم ترقى كرد سپس تنزّل نمود مثلاً به همان هزار تومان اوّل رسيد بايد شش يك هزار تومان كه قيمت روز اداء است بپردازد بلى اگر در حين ترقى قيمت، عين در دست او تلف شده باشد و بعد تنزل قيمت پيدا كرده باشد و بدون عذر در اداء خمس آن تأخير كرده باشد خمس ترقى قيمت را تا روز تلف ضامن است.