قطعى داشته كه روزه را باطل نمى‌كند كفاره بر او واجب نيست و هم چنين است كسى كه نمى‌دانسته روزه بر او واجب است مانند كودكان در اوائل بلوغ.

مكارم: مسأله هر گاه به واسطۀ بى‌اطلاعى و ندانستن مسأله كارى را انجام دهد كه مى‌داند حرام است، ولى نمى‌دانسته است كه روزه را باطل مى‌كند، بنا بر احتياط كفاره بر او واجب است.

زنجانى: مسأله اگر به واسطه ندانستن مسأله خيال مى‌كرده كه كارى روزه را باطل نمى‌كند و حلال است و آن را انجام دهد فقط قضا بر او واجب است، هر چند مى‌توانسته مسأله را ياد بگيرد و در ياد گرفتن آن كوتاهى كرده كه در اين صورت؛ اگر چه گناه كار است، ولى كفاره لازم نيست.

مسأله اختصاصى

زنجانى: مسأله 1669 اگر روزه دار يقين كند كه مغرب شده و افطار كند و بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا ندارد؛ خواه علت اشتباه، تاريكى هوا باشد يا وجود ابر ولى اگر يقين به مغرب نكرده باشد، نبايد افطار كند، هر چند گمان به مغرب داشته باشد و اگر افطار كرد هم قضا و هم كفاره واجب است، مگر بعداً معلوم شود كه مغرب بوده است.

كَفّارۀ روزه

[مسأله 1660 كسى كه كفّارۀ روزۀ رمضان بر او واجب است]

مسأله 1660 كسى كه كفّارۀ روزۀ رمضان بر او واجب است، بايد (يك بنده آزاد كند يا (1)) به دستورى كه در مسألۀ بعد گفته مى‌شود دو ماه روزه بگيرد، يا شصت فقير را سير كند (2) يا به هر كدام يك مُد كه تقريباً ده سير است طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها بدهد (3) و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد (4) هر چند مد كه مى‌تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد «استغفر اللّٰه» و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد (5) .

(1) [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت اللّٰه نورى نيست]

(2) زنجانى: يا به هر كدام يك مد طعام بدهد. مدّ بنا بر مشهور كمى بيش از نه سير و نيم است ولى ظاهراً بيش از اين مقدار است و بنا بر نظر برخى از محققان تقريباً (900) گرم است، و احتياط واجب در رعايت اين قول است توضيح بيشتر در بارۀ مُدّ (كه معادل (14) صاع است) در مسائل نصاب زكات غلاّت و زكات فطره خواهد آمد. و در طعام نيز احتياط مستحب آن است كه تنها گندم يا آرد گندم يا نان گندم داده شود، هر چند ظاهراً هر طعامى كه بدهد، كافى است و اگر مقدار شصت مد برايش ممكن نباشد، هر چند مد كه مى‌تواند، به فقرا طعام بدهد و اگر يك مد هم نتواند طعام دهد استغفار مى‌كند و احتياط مستحب آن است كه هر مقدار كه مى‌تواند به فقير طعام دهد، و احتياط واجب آن است كه هر وقت بتواند، كفاره بدهد و اگر مقدارى داده، آن را تكميل كند.

(3) بهجت: و دادن پول كافى نيست ولى اگر فقير را در خريد و قبول آن وكيل كند و فقير نيز انجام دهد كافى است.

(4) اراكى: مخيّر است كه هيجده روز روزه بگيرد يا هر چند مد كه مى‌تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند هيجده روز روزه بگيرد يا چند مد طعام بدهد، هر مقدار از اين دو را كه