ولى باقى ماندن ذرههاى كوچكى كه ديده نمىشود اشكال ندارد. پاك كردن مخرج غائط با چيزهايى كه احترام آنها لازم است مانند كاغذى كه اسم خدا و پيغمبر صلى اللّٰه عليه و آله و سلم نوشته شده حرام است، هم چنين بنا بر احتياط بايد از پاك كردن مخرج با استخوان و سرگين اجتناب نمود ولى اگر با آنها پاك نمود مخرج غائط پاك مىشود، هر چند احتياط مستحب در تكرار تطهير با اشياء ديگر مىباشد.
نورى: مسأله لازم است با سه سنگ يا سه پارچه مخرج را پاك كنند، با اطراف يك سنگ يا يك پارچه كافى نيست و با استخوان و سرگين پاك نمىشود و پاك كردن با چيزهايى كه احترام آنها لازم است، مانند كاغذى كه اسم خدا بر آن نوشته شده حرام است و اگر محل را با آن پاك كند، پاك نمىشود و نماز با آن نمىتواند بخواند.
مكارم: مسأله هر گاه با سه طرف يك قطعه سنگ، محلّ را پاك كند كافى است، هم چنين با سه گوشۀ يك قطعه كاغذ و پارچه.
فاضل: مسأله لازم نيست با سه سنگ يا سه قطعۀ پارچه مخرج را پاك كنند، بلكه با اطراف يك سنگ يا يك پارچه هم كافى است، ولى بايد از سه دفعه كمتر نباشد، ليكن اگر مخرج را با استخوان و سرگين و يا چيزهايى كه احترام آنها لازم است، مانند كاغذى كه اسم خدا بر آن نوشته شده پاك كند نمىتواند نماز بخواند.
[مسأله 70 اگر شكّ كند كه مخرج را تطهير كرده يا نه]
مسأله 70 اگر شكّ كند كه مخرج را تطهير كرده يا نه، (اگر چه هميشه (1) بعد از بول يا غائط فوراً تطهير مىكرده) (2) ، بايد (3) خود را تطهير نمايد.
(1) خوئى، زنجانى، سيستانى: اگر چه عادتاً هميشه. .
(2) [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت اللّٰه مكارم نيست]
(3) گلپايگانى، اراكى، فاضل، بهجت، صافى: احتياط واجب آن است كه. .
خوئى، نورى، تبريزى، زنجانى، سيستانى: لازم است. .
[مسأله 71 اگر بعد از نماز شك كند كه قبل از نماز مخرج را تطهير كرده يا نه]
مسأله 71 اگر بعد از نماز شك كند كه قبل از نماز مخرج را تطهير كرده يا نه (1) ، نمازى كه خوانده صحيح است (2) ، ولى براى نمازهاى بعد بايد تطهير كند.
(1) خوئى، زنجانى، تبريزى: در صورتى كه (زنجانى: مسأله را مىدانسته و) احتمال بدهد كه پيش از شروع به نماز ملتفت حالش بوده، . .
(2) زنجانى: و در غير اين صورت، نمازش محكوم به بطلان است و در هر صورت بنا بر احتياط براى نمازهاى بعد بايد تطهير كند.
اِسْتِبْراء
[مسأله 72 تعريف استبراء]
مسأله 72 «استبراء» عمل مستحبّى است كه مردها بعد از بيرون آمدن بول انجام مىدهند (1) و آن داراى اقسامى است و بهترين آنها اين است (2) كه بعد از قطع شدن بول، اگر مخرج غائط نجس شده، اول آن را تطهير كنند، بعد سه دفعه با انگشت ميانۀ دست چپ از مخرج غائط تا بيخ آلت بكشند و بعد شست را روى آلت و انگشت پهلوى شست را زير آن بگذارند و سه مرتبه تا ختنهگاه بكشند و پس از آن سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.