[مسأله 1069 كسى كه هيچ نمى‌تواند خم شود]

مسأله 1069 كسى كه هيچ نمى‌تواند خم شود بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر مى‌تواند به قدرى مهر را بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد (1) (و اگر نمى‌تواند احتياط مستحب آن است كه مهر را بلند كند و به پيشانى بگذارد (2)) و اگر با سر يا چشمها هم نمى‌تواند اشاره كند بايد در قلب نيت سجده كند و بنا بر احتياط واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.

(1) فاضل: در هر دو صورت احتياط آن است كه اگر مى‌تواند مهر را بلند كند و بر پيشانى بگذارد. .

(2) گلپايگانى، صافى: در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر مى‌تواند مهر را بلند كند و پيشانى را بر آن بگذارد و اگر ممكن نيست مهر را به پيشانى بگذارد. .

[قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: اراكى و فاضل نيست]

خوئى، تبريزى: مسأله كسى كه هيچ نمى‌تواند سجده نمايد بايد براى سجده با سر اشاره كند و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و اگر با چشمها هم نمى‌تواند اشاره كند بنا بر احتياط مستحب با دست و مانند آن براى سجده اشاره كند و در قلب نيز نيّت سجده نمايد.

سيستانى: و مقدارى كه مى‌تواند خم شود بر آن سجده صدق نمى‌كند. .

سيستانى: بايد در قلب نيت سجده كند و بنا بر احتياط لازم با دست و مانند آن براى سجده اشاره كند و ذكر واجب را بگويد.

بهجت: مسأله كسى كه هيچ نمى‌تواند خم شود براى سجده بايد سر را به قصد سجده خم كند و براى برخاستن از سجده، سر را بلند كند و اگر اين هم ممكن نشد، به قصد سجده چشم را مى‌بندد و به قصد برخاستن، چشم را باز مى‌كند و لازم نيست در اين صورت بقيۀ اعضاء يعنى كف دست و زانو و انگشت بزرگ پا روى زمين باشد. گرچه اين كار در صورت امكان موافق احتياط است.

زنجانى: مسأله كسى كه هيچ نمى‌تواند سجده كند بايد در حالى كه در قلب نيت سجده مى‌كند با سر اشاره كند و كافى است و اگر ممكن نباشد بنا بر احتياط با چشمها اشاره كند و پس از برطرف شدن عذر نماز را دوباره بخواند؛ و اگر اشاره نيز ممكن نباشد، سجده واجب نيست و بنا بر احتياط واجب نماز را بدون سجده بخواند و بعد از برطرف شدن عذر اعاده كند و احتياط مستحب آن است كه در حال نماز به نيت سجده با دست اشاره كند و ذكر نيز بگويد.

مكارم: مسأله هر گاه نتواند خم شود بايد با سر اشاره كند و الاّ با چشمها اشاره مى‌نمايد يعنى آن را به قصد سجده مى‌بندد و به نيّت سر برداشتن باز مى‌كند و در هر صورت احتياط واجب آن است كه مهر را بلند كند و بر پيشانى بگذارد، اگر هيچ يك از اينها را نتواند احتياط اين است كه در قلبش نيّت سجده كند.

[مسأله 1070 كسى كه نمى‌تواند بنشيند، بايد ايستاده نيت سجده كند]

مسأله 1070 كسى كه نمى‌تواند بنشيند، بايد ايستاده نيت سجده كند و چنانچه مى‌تواند، براى سجده با سر اشاره كند و اگر نمى‌تواند، با چشمها اشاره نمايد (1) و اگر