و آيات و اخبار در اين معنى بسيار است.و زنهار،كسى چنان گمان نكند كه:ممكن است اثر گناهى كه كرده باشد به او نرسد و به وبال آن گرفتار نشود،زيرا اين امرى است محال.و چگونه محال نباشد و حال اينكه خدا از ترك اولايى كه از پيغمبران سرزد نگذشت و از ايشان مؤاخذه فرمود.پس چگونه از گناهان عظيمه و معاصى كبيره كه از ديگران سرزند مى‌گذرد.بلى از سعادت پيامبران اين بود كه مؤاخذه ايشان را به عالم قيامت نيفكند و در دنيا ايشان را مؤاخذه فرمود،اما اشقيا را مهلت مى‌دهد تا بار خود را سنگين نمايند و ايشان را در آخرت به بدترين عذابها معذّب سازد.آيا به گوشت نرسيده كه پدرت آدم كه طينت او به يد قدرت الهى سرشته و مسجود ملائكه ملكوت گشته بود به واسطه يك ترك اولايى او را از بهشت راندند.و چون از آنچه را كه از او نهى شده بود خورد همه«حلل» [1] و زيور بهشتى از بدن او افتاد و عورت او ظاهر شد.و همان لحظه جبرئيل فرود آمده تاج از سر او بر گرفت و از بالاى عرش به او و حوّا ندا رسيد كه:از نزديك من دور شويد و از جوار من فرو رويد،زيرا كسى كه معصيت مرا نمود لايق جوار من نيست.پس آدم با ديده پرنم به جانب حوّا نگريست و گفت:اين اوّل شومى معصيت است كه ما را از جوار دوست دور افكند.

مروى است كه:«آدم بعد از آن الم،دويست سال بر گناه خود گريه كرد تا خدا توبه او را قبول فرمود و از ترك اولاى او گذشت». [2]

پس هرگاه مؤاخذه او در مكروهى كه از يكى از برگزيدگان بارگاه او صادر شد چنين باشد پس چگونه خواهد بود حال ديگران كه هر روز گناهان بسيار از ايشان سر مى‌زند؟

فصل:توبه و پشيمانى و اسباب آن

بدان كه:ضدّ اصرار بر معاصى،توبه و پشيمانى است.و اصل«توبه»به معنى بازگشت و رجوع است.و مراد در اينجا بازگشت به خداست به خالى ساختن دل از قصد معصيت،و رجوع از دورى از درگاه إلهى به قرب و نزديكى.و حاصل آن ترك معاصى است در حال،و عزم بر ترك آنها در آينده،و تلافى تقصيرات.و حقيقت توبه به سه چيز متحقق مى‌گردد:

اوّل:به قوّت ايمان و نور يقين،زيرا هرگاه بنده‌اى را ايمان به خدا و اعتقاد به پيغمبر او باشد و به فرموده ايشان اعتماد داشته باشد و بداند گناهى كه از او صادر شده حجابى