و بدان كه علاج ترك انتقام اين است كه:تأمل در بدى عاقبت آن در دنيا و آخرت كند و بداند كه اگر انتقام آن را به پروردگار حواله كند البته منتقم حقيقى از او انتقام كشد،همچنان كه مكرر مشاهده شده و به تجربه رسيده و اخبار و آيات بر آن دلالت دارند.
بلى:
به چشم خويش ديدم در گذرگاه كه زد بر جان مورى مرغكى راه
هنوز از صيد منقارش نپرداخت كه مرغ ديگر آمد كار او ساخت علاوه بر اينكه اگر آن شخصى كه بدى كرده او را از انسانيت في الجمله بهرهاى هست از سكوت و مكافات نكردن بيشتر تنبيه و تأديب مىشود،و اثر الم و شرمسارى و خجالت او بيشتر از انتقام توست.و اگر از انسانيت بىبهره و بىنصيب است تلافى تو نيز چندان اثرى در او نمىكند،بلكه هر چه نسبت به او گوئى تفاوتى در حال او هم نمىرسد و تو باز از مقابله و برابرى با او ضايع و بى وقع مىگردى زيادتر از آنچه آن شخص با تو كرده.
بلى:
سگى پاى صحرا نشينى گزيد به خشمى كه زهرش ز دندان چكيد
شب از درد بيچاره خوابش نبرد به خيل اندرش دخترى بود خرد
پدر را جفا كرد و تندى نمود كه آخر تو را نيز دندان نبود
پس از گريه مرد پراكنده روز بخنديد كاى دختر دلفروز
محال است اگر تيغ بر سر خورم كه دندان به پاى سگ اندر برم و بعد از اين تأمل كند در فوايد ضد انتقام كه عفو كردن است-چنانكه بيايد-و چون مكرر چنين كند از براى او ملكه و عادت شود
فصل:عفو و بخشش و فضيلت آن
ضد انتقام كشيدن عفو و بخشش است،و آيات و اخبار در مدح و حسن آن از حد و حصر متجاوز است.
خداوند عالم مىفرمايد:« خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ »يعنى:«طريقه عفو و بخشش را نگهدار و امر به معروف كن». [2]