و به اين سبب امير مؤمنان-عليه السّلام-در وصف مؤمن فرمودند كه:«دل مؤمن از سنگ محكمتر است». [1]
و از حضرت امام جعفر صادق-عليه السّلام-مروى است كه:«مؤمن از كوه محكمتر است،زيرا كه سنگ از كوه مىريزد و از دين مؤمن هيچ فرو نمىريزد». [2]
و اما انواع صفات رذيله متعلقه به قوه غضبيه بسيار است.
خوف و اقسام آن
صفت اول خوف است و آن عبارت است از:دل سوختن و متألّم بودن به سبب تشويش رسيدن به ناخوشى كه تحقق آن محتمل باشد.و تألّم از تشويش امرى كه يقين باشد حصولش يا مظنون باشد.اگر چه آن را خوف نگويند و ليكن چون آن نيز از ضعف نفس و موجب هلاكت است در ضمن خوف مذكور مىشود.
و فرق بين خوف و جبن آن است كه در جبن،الم و دل سوختن ضرورى نيست.
پس كسى كه شب در خانه تنها نمىخوابد جبن دارد و خوف ندارد،زيرا كه تا در آنجا نخوابيده المى ندارد.
و بدان كه:خوف بر دو قسم است:
يكى:خوف ممدوح و مستحسن،و آن خوف از خداى و عظمت او از گناه خود است كه ضد امن از مكر خداست،و در بيان صفت دوم مذكور خواهد شد.
دوم:خوف مذموم،و اين قسم است كه از جمله مهلكات است.و مراد در اين موضع،اين قسم است و اين قسم از خوف،نتيجه صفت جبن است.
فصل:انواع خوف مذموم
بدان كه اين قسم از خوف بر چند نوع است كه همه آنها مذموم و صاحب آنها در نزد عقل معاقب و ملوم است:
اول آنكه:خوف او از امرى باشد كه البته وقوع خواهد يافت و دفع آن در قوه بشر نيست.و شكى نيست كه خوف از چنين چيزى از جهل و نادانى است و به غير از الم عاجلى كه دل آدمى را مشغول كند و او را از كار دنيا و آخرت باز دارد فايدهاى بر آن مترتب نمىشود.و عاقل مثل اين را بر دل خود راه نمىدهد و خود را به قضاى الهى و