باقى مى‌ماند «محكمه وجدان» كه در بحثهاى مشروحى كه درباره طرز كار اين دادگاه داشته‌ايم‌

خصوصى بودن آن ثابت شده است، چه اينكه: همه مردم از يك «وجدان بيدار و زنده» برخوردار نيستند، و ضعف وجدان كه به علل گوناگونى صورت مى‌گيرد سبب مى‌شود كه جمعى از آلودگان و جانيان خطرناك، در لباسهاى مختلف، از چنگال مجازات اين محكمه نيز فرار كنند.

بنابراين نتيجه كلى كه از بررسى همه جانبه دادگاههاى چهارگانه بالا مى‌گيريم اين است كه هيچ يك از آنها يك شكل عمومى و همگانى كه همه منحرفان و مجرمان را به خاطر هر گناه، و ارتكاب هر گونه جرم محاكمه كند و به كيفر شايسته برساند ندارد، گويا همه آنها به منزله اخطارهاى پى‌در پى و زنگهاى خطرى هستند، كه براى تربيت و بيدار باش بشر نواخته مى‌شوند نه غير آن.

قانون عدالت در جهان هستى‌

اكنون ببينيم آيا مى‌توان به وجود يك عدالت عمومى و همگانى در ماوراى اين زندگى اطمينان داشت، يا انسانها تصفيه حساب نشده از اين جهان مى‌روند و ديگر هيچ!

چشم بر مى‌داريم از زندگى انسانها كه گوشه بسيار كوچكى از نظام آفرينش را تشكيل مى‌دهد و يك نظر كلى به وضع عمومى عالم هستى مى‌افكنيم:

مى‌بينيم قانونى به نام «نظم و عدالت» بر همه جا سايه افكنده است. اين‌