مى‌كند و در عالمى ديگر سير مى‌كُند. به راستى چنين برنامه‌اى براى انسان مؤثّر است، و در حقيقت وى را تربيت مى‌كند.

افسوس كه عدّه‌اى از مردم در آن مكان مقدّس به دنبال چيزهايى مى‌روند كه همه جا يافت مى‌شود، و از آنچه كه فقط در آن مكان با ارزش و در آن اجتماع عظيم مى‌توان بدست آورد غفلت مى‌كنند، و پس از بازگشت همانند انسان‌هايى كه تازه از خواب بيدار شده، متوجّه مى‌شوند كه چه اشتباه بزرگى كرده، و چه كلاهى سرشان رفته است. بدين جهت، معتقديم زوّار خانه خدا قبل از سفر و در هنگام اقامت در مدينه منوّره بايد آموزش‌هاى لازم را ببينند، و روحانيون محترم كاروان‌ها به آنها بفهمانند كه به چه سرزمين مقدّسى پا نهاده و در آنجا پا جاى پاى چه بزرگانى مى‌نهند، و عزم سفر به خانه‌اى دارند كه قديمى‌ترين معبد جهان است. كه اگر اين تعليمات را ببينند و در اين عبادت بزرگ انديشه نمايند، انسان ديگرى خواهند شد.

حج با اين اهميّت و عظمت بايد محور وحدت مسلمانان، و عامل رفع اختلافات شود؛ امّا چون اين گوهر گرانبها به دست گوهرناشناسان افتاده قدر آن را نمى‌دانند. و نه تنها از آن استفاده بهينه نمى‌برند، كه آن را تبديل به عامل اختلاف و عناد كرده‌اند. وهّابيهاى سلفى بجاى پرداختن به توطئه‌هاى دشمن و شناساندن آن به مسلمانان، به‌طور دائم بر عليه شيعه تبليغات منفى و دروغين كرده، و اتّهامات واهى و بى‌اساس خود را در ايّام حج و عمره تكرار نموده، و بذر كينه و اختلاف را در دل شيعيان و ديگر مسلمانان مى‌پاشند.

سخنى از دشمنى سرسخت!

گلادستون انگليسى گفت: «سه چيز مسلمانان براى ما خطرناك است:

الف) قرآن مجيد؛ تا زمانى كه مسلمانان قرآن را تلاوت مى‌كنند، و به آيات‌