فصل هشتم:

معاد و جهان پس از مرگ‌

اسلام به دو اصل اهميّت فوق العاده‌اى داده است؛ اصل توحيد و اصل معاد.

اگر اين دو اصل در وجود انسان زنده شود، و خداى عالم هستى را باور كند، كه روزى به اعمال او حسابرسى خواهد نمود، نيازى به دادگاه نخواهد بود. زيرا انسانى كه خداوند را همه جا حاضر و ناظر اعمال خويش مى‌داند، و معتقد است فرشتگان الهى تمام اعمالش را ثبت و ضبط مى‌كنند، و روزى به تمام اعمال وى- حتّى كوچك‌ترين آنها- رسيدگى خواهد شد، حواسش را جمع مى‌كند. ستم نمى‌كند، به اموال و حقوق ديگران تجاوز نمى‌كند، آبروى مردم را نمى‌ريزد، و ديگران را تحقير نمى‌كند. اگر پليسى مأمور مراقبت از شخصى شود، و همواره همراه او باشد، و كوچكترين رفتارهاى غير معمول او را به مأموران قضايى گزارش دهد، چنين انسانى هرگز مرتكب كار خلاف نمى‌شود.

ابراهيم عليه السلام هم قهرمان توحيد و يكتاپرستى است (همان گونه كه در مباحث گذشته پيرامون آن سخن گفته شد) و هم قهرمان معاد و مؤمن به جهان پس از مرگ است. در اين رابطه به آيه 260 سوره بقره توجّه فرماييد:

«وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِى كَيْفَ تُحْىِ الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ قَالَ بَلَى وَلَكِنْ لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِى»؛ و (به خاطر بياور) هنگامى را كه ابراهيم گفت: پروردگارا! به من بنمايان چگونه مردگان را زنده مى‌كنى؟ فرمود: مگر ايمان نياورده‌اى؟! گفت: آرى (ايمان‌