اكنون برگرديم به بحث نبوت و از مسئله جمع‌آورى قرائن به «شكل ديگرى» بهره‌بردارى كنيم.

براى اثبات صدق گفتار يا كذب مدّعى نبوت لااقل بايد ده مسئله را مورد مطالعه دقيق قرار داد:

1- خصوصيات اخلاقى و روانى و سوابق او قبل از دعوت.

2- محيط دعوت از نظر شكل زندگى، وضع فكرى و عقيده‌اى، طرز اقتضاء و جهات ديگر.

3- زمان دعوت از نظر وضع عمومى جهان.

4- محتويات دعوت و اصول مسائلى كه مردم را به سوى آن ميخواند و چگونگى انطباق آن با موازين عقلى و منطقى.

5- اثرى كه احكام و قوانين و دستورهاى او در اجتماع گذارده است.

6- براى پيشبرد مقاصد خود از چه وسائلى استفاده نموده است.

7- ايمان آورندگان به او چگونه افرادى بوده‌اند.

8- خودش به گفته‌هاى خويش تا چه اندازه ايمان داشته و تا چه اندازه حاضر به فداكارى در راه اهداف خود بوده است؟ و آيا ترديد و تذبذب در طى دوران دعوت از خود نشان داده يا نه؟

9- تا چه اندازه سازش با خواسته‌ها و افكار انحرافى محيط و خرافات داشته و يا با آنها مبارزه نموده؛ و درجه مبارزه او با اين امور چه اندازه بوده است؟

10- سرعت پيشرفت دعوت او در افكار مردم بيدار و فهميده چگونه بوده است؟

چنانچه همه اين جهات درباره مدّعى پيامبرى دقيقاً مورد بررسى‌