اينها همه نشان‌دهنده تلاش مداوم و پى‌گير بشر در راه شناخت اسرار جهان است.

ولى ... ولى با وجود تمام اين حقايق باز ارزش تمام اين معلومات در برابر واقعيات اين جهان رقم بسيار كوچكى است كه به‌ «صفر» خيلى نزديك است. 61

شايد مطلب فوق باعث تعجب شما بشود اما حقيقت مطلب همين است. براى درك اين موضوع بهتر است هميشه يك نكته اساسى را مدنظر داشته باشيم. آن نكته دامنه اطلاعات بشرى است.

آنچه انسان تاكنون دانسته و مجموع تمام اطلاعات او، تنها درباره محيط كوچكى از جهان هستى يعنى محيط زندگى ما، كره زمين و كمى نيز درباره اطراف آن است. وسعت زندگى ما در برابر عظمت خيره كننده عالم آفرينش چه اندازه است؟ بسيار ناچيز. حقيقت اين است كه ما فقط قادر به ديدن يك گوشه از كرانه‌هاى اين اقيانوس عظيمِ خيره كننده هستيم و از مابقى آن بى‌خبريم. اما از همين گوشه هم چقدر آگاهيم؟ بسيار ناچيز.

اين اقيانوس پهناور، تنها محدود به آنچه مى ‌بينيم نيست. آنچه وجود دارد، گذشته و آينده‌اى نيز دارد. چقدر از عمر اين جهان عظيم گذشته است؟ ميليونها و بلكه ميلياردها سال! در اين مدت چه تغيير و تحولات بزرگى روى داده است و روى خواهد داد. جاى تأمل است كه بدانيم ما تا چه ميزان از آنها آگاهيم. حقيقت اين است كه همه از افق ديد ما بيرون است و فقط گاهگاه شبحى از تاريكيهاى سالهاى گذشته به چشم مى ‌خورد و تنها مى ‌توان آينده را به صورت يك شبح‌