[جلد هشتم‌]

پيشگفتار

تفسير موضوعى چيست؟ و چه مشكلاتى را حل مى‌كند؟

پاسخ به اين دو سؤال مهم اثر عميقى در فهم صحيحتر و بهتر كتابهايى چون كتاب حاضر دارد، و تا جواب اين دو پرسش روشن نشود نمى‌توان به خوبى دريافت كه اين گونه كتابها چه هدفى را تعقيب مى‌كند؟

در پاسخ سؤال اوّل يادآور مى‌شويم كه قرآن مجيدكتابى است كه در طول 23 سال ا توجه به نيازها و شرايط مختلف اجتماعى و حوادث گوناگون نازل شده، و همگام با پيشرفت جامعه اسلامى پيشروى كرده است.

آيات سوره هايى كه در مكه نازل شده عمدتاً ناظر به تحكيم پايه‌هاى ايمان و اعتقاد نسبت به توحيد و معاد، و مخصوصاً مبارزه شديد و پى گير با شرك و بت پرستى است، در حالى كه ايات سوره هايى كه در مدينه نازل شده و طبعاً بعد از تشكيل حكومت اسلامى بوده ناظر به احكام اجتماعى و عبادى و سياسى و تشكيل بيت المال و نظام قضايى اسلام و مسائل مربوط به جنگ و صلح و نبرد با منافقان و امثال آن مى‌باشد كه اسلام با آن درگير بوده.

بديهى است كه هيچيك از اين مسائل به صورت يك رساله عمليّه يا يك كتاب درسى و كلاسيك مطرح نگشته، بلكه طبق نيازها و مناسبتها و ضرورتها، آيات نازل گشته است؛ مثلًا ملاحظه مى‌كنيم كه احكام مربوط به جهاد و دستورات جنگى و عهدنامه‌ها و اسيران و غرامتهاى جنگى و مانند آن به طور