نيز مفهومى جز اين ندارد كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله پايان بخش سلسله
انبياء عليهم السلام است و مهرى است كه در پايان دفتر رسالت خورده است.
در نهج البلاغه و روايات اسلامى نيز عموماً خاتَم به همين معنا آمده كه در
پايان اين بحث به قسمتى از آنها اشاره خواهد شد.
***
پاسخ به چند سؤال
1. گاه گفته مىشود خاتَم به معناى زينت است؛ بنابراين مفهوم آيه چنين است كه
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله زينت تمام پيامبران بود، نه پايان دهنده آنها.
ولى بايد توجه داشت كه خاتَم هرگز به معناى زينت نيامده بلكه به معناى انگشتر
است و اين تعبير بسيار نادرستى است كه گفته شود پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله
انگشتر پيامبران است. تازه همان گونه كه گفتيم معنى اصلى خاتَم هرگز انگشتر نبوده
بلكه به معناى مهرى بوده كه در پايان نامه يا بر نامهها و كتابهايى را كه لاك و
مهر مىكردند مىزدند، و از آنجا كه مهر زدن در خاتَم و پايان قرار مىگيرد، نام
خاتم بر وسيلهاى كه به آن نامه را پايان مىدادند، گذارده شده است (توجه داشته
باشيد كه خاتَم، به فتح تاء، به معناى «ما يَخْتِمُ بِهِ» يعنى: چيزى كه به آن ختم
مىكنند مىباشد.)
قابل توجه اينكه در عصر نزول قرآن و قرنها بعد از آن، مهر اصلى اشخاص، روى
انگشترهاى آنها بود، و به وسيله انگشتر خود نامهها را مهر مىكردند، به همين دليل
در حالات پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است: «انَّ خاتَمَ رَسُولِ اللَّهِ كانَ مِنْ فِضَّةٍ نَقْشُهُ مَحَمَّدٌ رَسُولُ
اللَّهِ صلى الله عليه و آله»: «انگشتر پيامبر
خدا صلى الله عليه و آله از نقره بود و نقش آن محمد