مى‌گويد: «ظاهر اين تعبير قرآنى اين است كه جهنّم داراى طبقاتى است، و ظاهر اين است سخت‌ترين طبقات جهنّم همان طبقه پائين است». [1]

قابل توجه اينكه در اين آيه پائين‌ترين قعر دوزخ براى‌ منافقان! ذكر شده، اين به خوبى نشان مى‌دهد كه «نفاق» بدترين گناه و پست‌ترين نقطه دوزخ است، دليل آن هم روشن است، خطرى كه از ناحيه منافقان دامان جامعه اسلامى را مى‌گيرد به مراتب از خطر كفار و دشمنانى كه با صراحت، كفر و عداوت خود را آشكار مى‌سازند بيشتر است.

در حديثى نيز درباره علماى فاسد مى‌خوانيم: انَّ مِنَ العُلماءِ مَنْ يُحِبُ انْ يَخْزُنَ عِلْمَهُ وَ لا يُؤخَذُ عَنْه، فذاكَ في الدَرْكِ الأسْفَلِ مِنَ النارِ: «بعضى از دانشمندان هستند كه دوست دارند علم خود را احتكار كنند و كسى از آنها بهره نگيرند، اينها در پايه اسفل از آتشند»!. [2]

چنانكه گفتيم از بعضى روايات نيز استفاده مى‌شود كه براى هريك از درهاى هفتگانه دوزخ اصحاب خاص است، مثلًا از يك در فرعون و هامان و قارون وارد مى‌شوند، و از در ديگرى بنى‌اميه، و از در ديگرى مشركان، و همينطور. [3]

بديهى است ورود فرعون و هامان و قارون، يا بنى اميه، از اين درها، به خاطر اعمال و عقائد آنها است و به همين دليل كسانى كه در خط آنها و پيرو مكتب عقيدتى و علمى آنان باشند قاعدتاً از همان درها وارد مى‌شوند، و بنابراين رابطه ميان «درها» و «اعمال و عقائد» انسان‌ها روشن مى‌شود.

[1]. تفسير فخر رازى، جلد 11، صفحه 87.

[2]. بحار، جلد 8، صفحه 31، حديث 76.

[3].، بحار، جلد 8، صفحه 285، حديث 11.