اين دو نيز از گناهان كبيره است، زيرا آبرو و حيثيت افراد با ايمان را بر باد مى‌دهد، همان سرمايه‌اى كه هم وزن خون انسان، و احياناً از آن بالاتر است، و لذا قرآن و عده عذاب دوزخ درباره آن داده و مى‌فرمايد: وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ- الذَّي جَمَعَ مالًا وَعَدَّدَةُ- يُحْسَبُ انَّ مالَهُ اخْلَدَهُ- كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ في الحُطَمَةٍ: «واى بر هر عيبجوى غيبت كننده‌اى، همان كس كه اموالى را جمع‌آورى و شماره كرده (بى‌آنكه حلال و حرام آن را حساب كند) گمان مى‌كند اموالش او را جاودانه مى‌سازد، چنين نيست، بزودى در آتش خرد كننده پرتاب مى‌شود» (هُمَزه- 1 تا 4).

در تفسير معناى «هُمزَة» و «لُمَزَة» در ميان مفسّران گفتگو بسيار است، اين دو واژه صيغه مبالغه است كه از ماده هَمْز» و «لَمْز» (بر وزن رمز) گرفته شده، بعضى هر دو را به يك معنا يعنى عيبجويى و غيبت تفسير كرده‌اند در حالى كه بعضى اوّلى را به معناى عيبجويى آشكار و دوّمى را به معناى عيبجويى پنهان و با اشاره چشم و ابرو و مانند آن دانسته‌اند، و بعضى اوّلى را به معناى غيبت كردن و دوّمى به معناى عيبجويى روبرو، دانسته‌اند.

به هر حال به نظر مى‌رسد تمام كسانى كه ديگران را به باد استهزاء مى‌گيرند و با نيش زبان و حركات چشم و ابرو در پشت سر، و پيش رو، در جستجوى عيب افراد يا پرده برداشتن از عيوب پنهانى و اشكار ساختن آنها هستند تا حيثيت اشخاص را بر باد دهند مشمول اين آيه خواهند بود، و همان گونه كه آنها شخصيت ديگران را در هم مى‌شكنند در قيامت آتش دوزخ كه «حُطَمَه» (درهم شكننده) است، تمام وجود آنها را در هم مى‌كوبد و مى‌شكند!.

اين افراد در حقيقت شرورترين خلق خدا هستند چنان كه در حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم آمده است فرمود: «شما را از شريرترين افرادتان خبر بدهم»؟! عرض كردند آرى اى رسول خدا! فرمود: (المَشَّائُونَ بِانَّمِيمةِ، المُفَّرِقُونَ بَيْنَ الاحِبَّةِ، الباغُونَ لِلْبُرَئاءِ المَعايِبَ) «آنها كه بسيار سخن چينى مى‌كنند و در ميان دوستان جدايى مى‌افكنند و در ميان افراد پاك و بى‌گناه عيب‌جويى مى‌كنند». [1]

22- اسراف و تبذير

[1]. اصول كافى، جلد 2 باب النميمة، حديث 1، تفسير قرطبى، جلد 10، صفحه 72 و 71.