است» [1]

6. ... وَ هُوَ اللَّطيْفُ الْخَبيْرُ: «او بخشنده (نعمت ها) و با خبر از دقايق امور و آگاه (از همه چيز) است». [2]

7. ... انَّهُ كانَ بِى حَفِيّاً: «او همواره نسبت به من مهربان بوده است» [3]

توضيح و پيام‌

مفهوم واژه‌هاى «رحمان» و «رحيم» در جلد اول اين تفسير، مشروحاً مورد بررسى قرار گرفته، و نيازى به تكرار نيست، همين اندازه در اينجا مى‌گوئيم كه هر دو از ماده «رحمت» گرفته شده، و معروف در ميان دانشمندان و مفسّران اين است كه «رحمان» اشاره به «رحمت عام» خداوند است كه دوست و دشمن و مؤمن و كافر و نيكوكار و گنهكار را شامل مى‌شود- مانند انواع نعمت‌ها و مواهب عام خداوند از زمين و آسمان كه همه بندگان، از آن بهره‌مند مى‌باشند- و «رحيم» اشاره به «رحمت خاص» او است كه ويژه مؤمنان است و تنها در اختيار نيكان و پاكان قرار مى‌گيرد.

و امّا واژه‌ «ارْحُمُ الرّاحِميْنَ» (مهربانترين مهربانان) از اين جهت به عنوان‌

[1]. سوره بقره، آيه 143- واژه «رئوف» يازده‌بار در قرآن مجيد آمده است. در بسيارى از موارد همراه با صفت رحمت مانند آيه فوق است، و گاه به صورت «رئوف بالعباد» آمده است.

[2]. سوره انعام، آيه 103- واژه «لطيف» هفت بار در قرآن مجيد آمده است و در همه‌جا به عنوان وصفى از اوصاف پروردگار استعمال شده.

[3]. سوره مريم، آيه 47- واژه «حفى» تنها دو بار در قرآن آمده كه فقط يك مورد آن توصيف پروردگار است، (در آيه فوق).