نتيجه:

آيات فوق كه بيشتر پيرامون مسأله توحيد و خداشناسى سخن مى‌گويد براى پيمودن اين راه و رسيدن به مقصد به انسان‌ها دستور مى‌دهد كه درست چشم‌هاى خود را بگشايند، و نام «اللَّه» را بر پيشانى يك يك موجودات جهان بنگرند، عجايب و شگفتى‌هاى آنها را ببينند، نظامات دقيق حاكم بر آنها را تماشا كنند، و بعد از طريق برهان نظم نه تنها بر ذات خدا كه صفات و توحيد و تدبير و قدرت و علم بى‌پايانش را نيز دريابند.

با توجه به اين‌كه مهم‌ترين مسأله در اسلام مسأله توحيد و خداشناسى است، و مهم‌ترين دليل آن در قرآن برهان نظم، و مهم‌ترين منبع برهان نظم جهان طبيعت و آفرينش است، اهميّت‌ حسّ و مشاهده و تجربه‌ از نظر قرآن روشن مى‌شود.

نه تنها در مسأله خداشناسى كه در مسأله معاد كه دوّمين مسأله مهم است قرآن نيز از اين «مشاهدات حسّى» بهره فراوان مى‌گيرد، و صحنه‌هاى معاد را در آيات فراوانى در همين جهان طبيعت در مقابل چشم انسان مجسم مى‌كند، به عنوان نمونه در سوره ق مى‌خوانيم: «وَنَزَّلْنا مِنْ السَمَآءِ ماءً مُبارَكاً فَأَنْبَتْنا بِهِ جَنّاتٍ وَحَبَّ الحَصِيدِ- وَاحْيَيْنا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذَلكَ الخُروُجُ؛ ما از آسمان آب پر بركتى فرستاديم و به وسيله آن باغ‌ها و دانه‌هاى غذايى را رويانديم، و زمين‌هاى مرده را با آن زنده كرديم، زنده شدن مردگان در قيامت نيز همين‌گونه است»! (ق 9 و 11)

همچنين براى روشن ساختن سرانجام ظلم و ستم و عاقبت كار بد كاران مردم را به مشاهده آثار باقيمانده از آنان، و ويرانه‌هاى شهرهاى در هم كوبيده شده آنها، دعوت مى‌كند.

اينها همه تأكيدى است از سوى قرآن بر لزوم استفاده از «حسّ و مشاهده» به عنوان يك منبع «معرفت» و شناخت (دقت كنيد)