33- معناى «كُلّ شَى‌ءٍ هالِكِ الّا وَجهَهُ» چيست؟

سؤال‌

آيا روح انسان فانى مى‌شود يا نه؟ اگر بفرماييد مجرّد است و فانى نمى‌شود، پس چگونه با آيه شريفه «كُلُّ شَى‌ءٍ هالِك الّا وَجْهَهُ‌ همه چيز جز ذات (پاك) او فانى مى‌شود» [1] سازش پيدا مى‌كند؟

پاسخ‌

بايد توجّه داشت كه «هلاك» در آيه شريفه به معناى نابودى و فناى مطلق نيست، زيرا نه تنها روح انسان، بلكه جسم او هم نابود محض نمى‌شود و پس از تجزيه شدن، در دل خاك و ديگر موجودات اين جهان باقى مى‌ماند و در روز رستاخيز هم از آن برانگيخته مى‌شود.

بنابراين، ما چه روح را مجرّد بدانيم و چه ندانيم، هرگز فانى مطلق و نابود محض نمى‌شود؛ حتّى جسم انسان هم چنين نخواهد شد؛ بلكه منظور از هلاك در آيه شريفه، به هم خوردن تركيب و فناى صورت است. فنا و هلاك يك انسان همين است كه رابطه روح و جسم او قطع شود و آن وضع سابق به هم بخورد، اگر چه هر كدام از جسم و روح به وضع ديگرى به بقاى خود ادامه دهند.

[1]. قصص، آيه 88