مى‌خوانيم: «كذلك يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِف مُرتاب؛ اين گونه خداوند هر اسرافكار ترديدكننده‌اى را گمراه مى‌سازد».

اين دو آيه توضيح مى‌دهند چگونه كسانى توفيق و لطف الهى را از دست داده و از راه مستقيم زندگى و سعادت دور مى‌افتند و ما با توجّه به اين دو آيه مى‌توانيم معناى آيه اوّل مورد سؤال را بطور روشن بفهميم. وقتى دو آيه اخير را پهلوى آيه اوّل مى‌گذاريم، معلوم مى‌شود آنهايى كه به مضمون آيه اوّل از هدايت پروردگار محروم مى‌شوند همان گنهكاران و افراد بى‌ايمان و ستمگرند، نه افراد ديگر.

چنان كه بايد توجّه داشت كه بى‌توفيق شدن و گمراه گشتن افراد آلوده و منحرف امرى است كاملًا طبيعى، سعادت هر انسانى بسته به اين است كه تمام نيروها و استعدادهاى مادّى و معنوى وجود خود را بطور صحيح پرورش دهد و به اصطلاح به مقام «فعليّت» در آورد.

بهترين راه اين پرورش روحى و جسمى و رسيدن به سعادت شايسته انسانى، پيروى از دستورات و تعاليمى است كه خداوند به وسيله پيامبران گرامى خود به بشر عرضه داشته است. كسانى كه از عمل به اين تعاليم و دستورات سرپيچى مى‌كنند و گنهكار مى‌شوند از رسيدن به سعادت باز مى‌مانند، آنان ديگر شايستگى ندارند كه لطف و توفيق الهى شامل حالشان شود و هدايت يابند، آنها استعداد پذيرش توفيق الهى را از دست مى‌دهند و معناى «گمراه شدن آنها در اثر گناه» كه در آيات سابق اشاره شد نيز همين است.

در آيه 79 سوره نساء به اين حقيقت به شكل ديگرى اشاره شده و خداوند چنين فرموده:

«... ما اصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما اصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ؛ ... (آرى،) آنچه از نيكى‌ها به تو مى‌رسد از طرف خداست؛ و آنچه از بدى به تو مى‌رسد، از سوى خود تو است». در جمله دوّم تصريح شده كه سرچشمه هرگونه‌