62- سخنى در چگونگى قبله عراق‌

سؤال‌

مؤلّف «روضات الجنّات» در شرح حال محقّق حلّى مؤلّف «شرايع الاسلام» چنين مى‌نويسد: دانشمند فلكى و رياضيدان اسلام خواجه نصير الدّين طوسى به ديدن محقّق رفت و چون او را در حال تدريس يافت، به عنوان احترام در جلسه تدريس وى شركت كرد؛ محقّق در ضمن درس فرمود: «براى مردم عراق مستحب است كه هنگام نماز قدرى به طرف دست چپ قبله متمايل شوند» ولى خواجه به اين مطلب ايراد كرد و گفت:

«منظور از اين مطلب چيست؟ اگر تمايل و انحراف از قبله به غير قبله باشد حرام و اگر از غير قبله به قبله باشد واجب است و در هر دو صورت مستحب بودن اين عمل معنا ندارد»!

محقّق فوراً در جواب مى‌گويد: «منظور هيچ كدام نيست؛ بلكه اين تمايل يعنى تمايل به طرف چپ نمودن از قبله به سوى قبله است» و خواجه با اين بيان قانع شد!

اكنون اين سؤال پيش مى‌آيد كه منظور از محقّق از جواب مزبور چه بوده است؟

براى اين كه در تمام نقاط عراق قبله «تيامن» دارد (يعنى بايد از نقطه جنوب به طرف دست راست تمايل نمود) نه تمايل به طرف دست چپ، مثلًا در خود «حلّه» انحراف قبله از نقطه جنوب 21 درجه و 31 دقيقه به طرف مغرب مى‌باشد و در «نجف اشرف» 21 درجه و 44 دقيقه و در «كربلا» 19 درجه‌