2- قرآن و مسأله خاتميّت‌

چگونه قرآن بر خاتميّت پيامبر اسلامى گواهى مى‌دهد؟

سؤال‌

بسيارى از افراد سؤال مى‌كنند كه مسلمانان جهان به پيروى از كتاب آسمانى خود بر اين مطلب اتّفاق نظر دارند كه پيامبر اسلام خاتم پيامبران و آخرين سفير الهى است كه براى هدايت بشر برانگيخته گرديده و آيين و كتاب و قرآن او، آخرين آيين و كتاب آسمانى است كه براى جامعه بشرى فرو فرستاده شده است؛ اكنون بفرماييد در كجاى قرآن به خاتميّت پيامبر اسلام تصريح شده تا از اين طريق، هرگونه راه شكّ و ترديد به روى افراد بى‌غرض بسته شود.

پاسخ‌

نخست بايد توجّه نمود كه شرايع آسمانى اگرچه در آغاز نظر به صورت شريعت‌هاى مختلف جلوه مى‌كند و انسان تصوّر مى‌كند اديان متعدّد و گوناگونى براى بشر عرضه شده و رابطه آنها از هم گسسته است و حدّ مشتركى ميان آنها وجود ندارد، ولى حقيقت برخلاف اين تصوّر است؛ بلكه از روز اوّل، اركان نخستين شريعتى كه به وسيله حضرت نوح براى بشر عرضه شده‌ [1] با حقيقت‌

[1]. شايد براى گروهى تصوّر اين مطلب كه نخستين شريعت آسمانى براى بشر، به وسيله حضرت نوح عرضه گرديده است مشكل باشد و با خود بگويند: چگونه مى‌توان گفت براى نخستين بار شريعت آسمانى به وسيله حضرت نوع براى بشر عرضه شده است، در صورتى كه پيش از وى پيامبرانى براى هدايت بشر برانگيخته شده بودند؟ ولى با توجّه به يك مطلب اين مشكل خود به خود برطرف مى‌شود و آن اين كه اعزام انبيا همراه با فرستادن شريعت نيست؛ زيرا مقصود از شريعت يك رشته قوانين فردى و اجتماعى است كه بشر را به سوى تكامل مادّى و معنوى سوق دهد؛ فرستادن چنين شريعتى فرع استعداد و آمادگى فكرى و روحى بشر براى پذيرش آن است و تا شايستگى براى درك مفاهيم دين و نياز به جعل قوانين در بشر پيدا نشود، انزال شريعت و جعل قوانين براى آنان لغو و بيهوده خواهد بود.

از اين نظر برنامه پيامبران پيش از نوح بسيار ساده بوده و از حدود دعوت به مسائل فطرى كه هر فرد با سرشت انسانى آن را درك مى‌كند تجاوز نمى‌كرد و بر اثر كمى استعداد و نبودن زندگى دسته جمعى در ميان انسانها كه شارع را براى تشريع قوانين ملزم سازد، سفراى آسمانى براى بشر از طرف خداوند حامل پيامى خاص و شريعتى نبوده و فقط مأمور بودند كه آنها را به سوى ادراكات نخستين انسانى مانند توجّه به خدا و نيكى به انسان‌ها و دورى از ظلم و تجاوز و ... كه براى انسانها فطرى و قابل درك است هدايت نمايند.