را كه مى‌گفت: چهل شبانه‌روز به يك وضو نماز خواندم‌ [1] باور كند و يا خريدار دعاوى عجيب بايزيد بسطامى باشد كه به او گفتند: فرداى قيامت مردمان در زير لواى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله باشند. گفت: به خدا، «لوائي أعظمُ مِن لواءِ محمّد؛ در آن روز پرچم من از پرچم محمّد بزرگ‌تر است».

يا اينكه كارهاى نادرست حسين بن منصور حلّاج را بشنود و بر آن لبخند نزند، از جمله شيخ عطّار در كتاب تذكرة الأولياء نقل مى‌كند كه حسين بن منصور حلّاج، دلقى داشت كه بيست سال از بدنش بيرون نياورده بود (خدا مى‌داند كه چگونه كثافات را از خود دور مى‌كرد و غسل‌هاى واجب را انجام مى‌داده است).

روزى به زور از بدنش بيرون آوردند ديدند كه شپش زده.

او باز نقل مى‌كند كه حسين بن منصور حلّاج، يك سال در مقابل كعبه در آفتاب ايستاد تا روغن از اعضاى بدنش بر سنگ مى‌ريخت.

اگر كسى حالات بزرگان صوفيّه را در كتاب‌هاى خودشان مطالعه كند نظير اينها را بسيار خواهد ديد. كيست كه امروز اين سخنان را بشنود و طرفداران آن را خرافى و اين عقايد را جزءِ خرافات نداند.

اين جمعيّتى را هم كه مى‌بينيد مانده‌اند براى آن است كه در وضع و روش خود تجديدنظر كرده و مقدارى از عقايد و كردارهاى پيشينيان را از آن حذف كرده و آن را به صورت ديگرى كه تا اندازه‌اى با وضع افكار عمومى محيط سازگار باشد درآورده‌اند.

اگر كسى بخواهد صدق اين سخنان بر او روشن شود كتاب‌هاى پيشينيان صوفيّه از قبيل تذكرة الاولياء، صفوة الصفا و نظاير آنها را كه شرح حال رؤساى صوفيّه است با كتاب‌هاى امروزى آنها مقايسه كند.

وآخر دعوانا أن الحمد للَّه‌رب العالمين.

[1]. صفوة الصفا، ص 258.