مستحقّ پاداش مى‌داند با اينكه اين نظر مردود است و عارف سالك چنين مطلبى را هرگز ابراز نمى‌كند.

حافظ مى‌گويد:

اگر رضايت انسان در مورد انجام دادن فرايض بر اين نظر باشد كه بگويد خداى را سپاسگزارم كه به من توفيق داد تا بر اداى وظايف قيام كنم، با آنكه عمل من شايسته مقام كبريايى و مقبول درگاه الهى نيست! ظاهراً اين رضايت به انسان ضررى نمى‌رسانَد چون ضرر وقتى است كه انسان به عمل خود نظر داشته باشد و آن را در خور مقام كبريايى خداوند بداند.

محاسبه نفس در كلام امام على عليه السلام‌

«ثَمَرَةُ المُحاسَبَةِ اصلاحُ النَّفسِ‌

؛ نتيجه حسابرسى از خود، اصلاح نفس است». [1]

«جَعَلَ اللّهُ لِكُلّ عَمَلٍ ثَواباً وَلِكُلّ شَي‌ءٍ حِساباً

؛ خداوند براى هر كار پاداشى و براى هر چيز حسابى قرار داده است». [2]

«انَّ اليَومَ عَمَلٌ وَ لا حِسابٌ وَغَدَاً حِسابٌ وَلا عَمَلَ‌

؛ همانا كه امروز هنگام عمل است نه حساب و فردا وقت حساب است نه عمل». [3]

«حاسِبُوا أنفُسَكُم قَبلَ أن تُحاسَبُوا وَزِنُوها قَبلَ أن تُوازَنُوا

؛ به حساب خود برسيد پيش از آنكه به حسابتان برسند و كفّه اعمالتان را بسنجيد پيش از آنكه به اعمالتان رسيدگى كنند». [4]

«مَن تَعاهَدَ نَفسَهُ بِالمُحاسَبَةِ أَمِنَ فيها ألمُداهَنَةَ

؛ آنكه خود را متعهّد به محاسبه‌

[1]. عيون الحكم والمواعظ، ص 208.

[2]. همان، ص 223.

[3]. نهج البلاغه، خطبه 42.

[4]. غررالحكم، ج 2، ص 633، ح 425.