ظاهراً به صفوف مسلمانان پيوستند، ولى در خفا به اعمال خود ادامه مى‌دادند.

اصولًا طبيعت هر انقلابى چنين است كه بعد از پيروزى چشمگيرى با صفوف منافقان روبه‌رو خواهد شد و دشمنان سرسخت ديروز به صورت عوامل نفوذى امروز در لباس دوستان ظاهرى جلوه‌گر مى‌شوند و از اينجاست كه مى‌توان فهميد چرا آيات مربوط به منافقين در مدينه نازل شده است، نه در مكّه.

اين نكته نيز مهم است كه موضوع نفاق و منافقان مخصوص عصر پيامبر صلى الله عليه و آله نبود، بلكه هر جامعه‌اى خصوصاً جوامع انقلابى با آن روبه‌رو هستند؛ به همين دليل، بايد تحليل‌ها و موشكافى‌هاى قرآن را روى اين موضوع، نه به‌عنوان يك مسأله تاريخى، بلكه يك مسأله مورد نياز فعلى، مورد بررسى دقيق قرار داد و از آن براى مبارزه با روح نفاق و خطوط منافقان در جوامع اسلامى امروز الهام گرفت. همچنين بايد نشانه‌هاى آنها را كه قرآن به‌طور گسترده بازگو كرده است، دقيقاً شناخت و از طريق اين نشانه‌ها به خطوط و نقشه‌هاى آنها پى برد.

نكته مهمّ ديگر اينكه خطر منافقان براى هر جامعه از خطر هر دشمنى بيشتر است، چرا كه از يك‌سو شناخت آنها غالباً آسان نيست و از سوى ديگر، دشمنان داخلى‌اند و گاه چنان در تار و پود جامعه نفوذ مى‌كنند كه جدا ساختن آنها كار بسيار مشكلى است و از سوى سوم، روابط مختلف آنها با ساير اعضاى جامعه كار مبارزه با آنها را دشوار مى‌سازد.

بدين‌رو اسلام در طول تاريخ خود بيشترين ضربه را از منافقان خورده و نيز به همين دليل قرآن سخت‌ترين حملات خود را متوجّه منافقان ساخته است.

نشانه‌هاى منافق‌

از مجموع آيات 5 تا 8 سوره منافقون، نشانه‌هاى متعدّدى براى منافقان استفاده مى‌شود كه در يك جمع‌بندى مى‌توان آنها را در ده نشانه خلاصه كرد:

1. دروغگويى صريح و آشكار.