نام کتاب : انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 1 صفحه : 51
حقيقت
توكّل و فلسفه آن
«توكّل» در اصل از مادّه «وكالت» بهمعناى
انتخاب وكيل است. مىدانيم كه وكيل خوب كسى است كه حدّاقل داراى چهار صفت باشد:
آگاهى كافى، امانت، قدرت، دلسوزى.
ناگفته
پيداست كه انتخاب وكيل مدافع در كارها در جايى است كه انسان شخصاً قادر به دفاع
نباشد. در اين مورد از نيروى ديگرى استفاده مىكند و با كمك او به حلّ مشكل خود
مىپردازد.
بنابراين،
توكّل كردن بر خدا مفهومى جز اين ندارد كه انسان در برابر مشكلات و حوادث زندگى و
دشمنىها و سرسختىهاى مخالفان و پيچيدگىها و احياناً بنبستهايى كه در مسير خود
بهسوى هدف دارد، در جايى كه توانايى بر گشودن آنها ندارد او را وكيل خود سازد و
به او تكيه كند و از تلاش باز نايستد، بلكه در آنجا هم كه توانايى بر انجام دادن
كارى دارد باز مؤثّر اصلى را خدا بداند، زيرا از دريچه ديد موحّد، سرچشمه تمام
قدرتها و نيروهاست.
نقطه مقابل
توكّل بر خدا، تكيه بر غير اوست. يعنى انسان وابسته به ديگران باشد و مستقل نباشد.
دانشمندان اخلاق مىگويند: توكّل ثمره مستقيم توحيد افعالى خداست، زيرا چنانكه
گفتيم از نظر موحّد هر حركت و كوششى كه در جهان صورت مىگيرد سرانجام به علّت
نخستين اين جهان يعنى ذات خداوند ارتباط مىيابد؛ بنابراين، موحّد همه قدرتها و
پيروزىها را از او مىداند.
وَالتَّفويضُ
الَى اللّه
. مرحله دوم
تفويض است. در مرحله قبل گويى مؤمن خطّ مشى خدا را در مورد خود تعيين مىكند، امّا
در اين مرحله مؤمن در حقيقت به خدا مىگويد: خدايا، تو خود بهتر مىدانى، من همه
چيز را به تو واگذاردم.
تفاوت بين
توكّل و تفويض:
در توكّل،
انسان به تمام منافع خود اهمّيّت مىدهد، ازاينرو همه حد و حدود منافع خويش را
مىبيند، امّا در تفويض مىداند كه منافعى دارد، ولى مرز آن را نمىبيند و همه را
به خداى تعالى وامىگذارد، چرا كه
نام کتاب : انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 1 صفحه : 51