بازگردانيد تا جبران كنيم، امّا محال است. طفلى كه متولّد شده اگر توانست دوباره برگردد يا ميوه‌اى كه از درخت جدا شده اگر توانست دوباره به شاخه برگردد، آن‌گاه آنها هم مى‌توانند به اين دنيا بازگردند، چرا كه محال است.

ترازوى سنجش اعمال در قيامت‌

درباره چگونگى وزن كردن اعمال در روز رستاخيز بحث‌هاى فراوانى در ميان مفسّران و متكلّمان است. و چون برخى چنين تصوّر كرده‌اند كه وزن و ترازو در آن جهان مانند وزن و ترازو در اين جهان است و از سويى اعمال انسان سنگينى و وزن ندارد كه بتوان آن را با ترازو سنجيد، ناچار شده‌اند از طريق تجسّم اعمال يا اينكه خود اشخاص را به جاى اعمالشان در آن روز وزن مى‌كنند، به حلّ مشكل بپردازند. حتّى عبارتى از عبيد بن عمير نقل شده است كه مى‌گويد:

«يُؤتى بِالرَّجُلِ الطَّويلِ العَظيمِ فَلا يَزنِ جَناحَ بَعُوضَةٍ

؛ در آن روز، انسان‌هايى با جثّه‌اى بزرگ را مى‌آورند كه در ترازوى سنجش به‌اندازه بال مگس وزن ندارند». [1] اشاره به اينكه ظاهراً آدم‌هاى باشخصيّتى بودند، ولى در باطن هيچ.

پس اگر مسأله مقايسه زندگى آن جهان را با زندگى دنيا كنار بگذاريم و توجّه داشته باشيم كه همه‌چيز آنجا با اين دنيا متفاوت است، درست مانند تفاوتى كه ميان زندگى جنين در عالم رحم با زندگى انسان در اين دنيا وجود دارد، همچنين توجّه داشته باشيم كه هميشه در فهم معانى الفاظ نبايد به دنبال مصداق‌هاى موجود و معيّن برويم، بلكه مفاهيم را از نظر نتيجه بررسى كنيم، موضوع «وزن در روز رستاخيز» كاملًا حل خواهد شد.

توضيح اينكه: در گذشته هنگامى كه مثلًا نام «چراغ» برده مى‌شد، ظرفى به نظر مى‌رسيد كه مقدارى مادّه روغنى در آن ريخته و فتيله‌اى در ميان آن نصب شده و احتمالًا حبابى نيز براى تنظيم هوا روى آن قرار گرفته، در حالى كه امروز

[1]. تفسير طبرى، ج 8، ص 162.