تكبّر در روايات اهل‌بيت عليهم السلام‌

اميرمؤمنان على عليه السلام در نكوهش كبر و خودبرتربينى فرمود:

«فَاعتَبِروا بِما كانَ فَعَلَ اللّهُ بِابليسِ اذا أحبَطَ عَمَلَهُ الطَّويل وَ جَهدَهُ الجَهيد وَ كانَ قَد عَبَدَاللّه سِتَّةَ آلاف عَن كِبرِ ساعَةٍ واحِدَةٍ فَمَن ذا بَعدَ ابليسِ يَسلَمُ عَلَى اللّهِ بِمِثلِ مَعصِيَةٍ كَلّا ما كانَ اللّهُ سُبحانَهُ لِيُدخِلَ الجَنَّةَ بَشَراً بِامرٍ أخرَجَ بِهِ مِنها مَلَكاً انَّ حُكمَهُ فِى اهلِ السَّماءِ وَ اهلِ الأرضِ لَواحِدٍ

؛ پند و عبرت گيريد به آنچه خداوند با ابليس رفتار كرد، در آن هنگام كه اعمال و عبادات طولانى و تلاش‌هاى او را كه شش هزار سال بندگى خدا كرده بود، به‌سبب ساعتى تكبّر بر باد داد، با اين حال چه كسى بعد از ابليس مى‌تواند از كيفر خدا در برابر انجام دادن همان معصيت مصون بماند؟ نه، هرگز ممكن نيست خداوند انسانى را به بهشت بفرستد در برابر كارى كه به سبب آن فرشته‌اى را از بهشت رانده است. حكم خداوند درباره اهل آسمان و زمين يكى است». [1] البتّه اطلاق فرشته بر شيطان براى آن است كه در صفوف آنها جاى داشت و هم‌رديف آنها بود.

در حديثى از امام علىّ بن الحسين عليه السلام نقل شده است كه فرمود:

«وَلِلمَعاصِي شُعَباً فأوّلُ ما عُصِىَ اللّهُ بِهِ الكِبرُ وَهِىَ مَعصِيَةُ إبليسَ حينَ‌

«أبَى‌ وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ‌الْكَافِرِينَ»

وَالحِرصُ وَهِىَ مَعصِيَةُ آدَمَ وَحَوّاء ثُمَّ الحَسَدُ وَهِىَ مَعصِيَةُ ابنِ آدَمَ حَيثُ حَسَدَ أخاهُ فَقَتَلَهُ‌

؛ گناهان شعب و سرچشمه‌هايى دارند. اوّل سرچشمه گناه (تكبّر) است كه گناه ابليس بود و به‌سبب آن از انجام دادن فرمان خدا امتناع كرد و تكبّر ورزيد و از كافران شد، بعد (حرص) بود كه سرچشمه ترك اولاى آدم و حوّا شد، سپس حسد بود كه سرچشمه گناه فرزند آدم، قابيل شد كه به برادرش هابيل حسد ورزيد و او را كشت». [2] از امام صادق عليه السلام در اصول كافى نقل شده است كه فرمود:

«اصولُ الكُفرِ ثَلاثَةٌ:

[1]. نهج‌البلاغه، خطبه 192.

[2]. بحارالانوار، ج 73، ص 59.