مى‌ترسند و نه از نقصان حقشان» «وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلايَخافُ ظُلْماً وَ لا هَضْماً». [1]

تعبير به «مِنَ الصَّالِحاتِ» اشاره به اين است كه: اگر نتوانند همه اعمال صالح را انجام دهند، لااقل بخشى از آن را به جا مى‌آورند؛ چرا كه ايمان بدون عمل صالح، درختى است بدون ميوه، همان‌گونه كه عمل صالح بدون ايمان، درختى است بى‌ريشه، كه ممكن است چند روزى سر پا بماند امّا سرانجام مى‌خشكد، به همين دليل، بعد از ذكر عمل صالح، قيد «وَ هُوَ مُؤْمِنٌ» آمده است.

اصولًا «عمل صالح» نمى‌تواند بدون ايمان، وجود پيدا كند، و اگر هم گاهى افراد بى‌ايمان، اعمال نيكى انجام دهند بدون شك، محدود و ضعيف و استثنايى خواهد بود. و به تعبير ديگر براى اين كه عمل صالح به طور مستمر، ريشه‌دار و عميق انجام گيرد، بايد از عقيده پاك و اعتقاد صحيحى سيراب گردد.

فرق «ظلم» و «هضم»

در آخرين جمله آيات مورد بحث، خوانديم مؤمنان صالح، در آن روز نه از ظلم مى‌ترسند، و نه از هضم.

بعضى از مفسّران گفته‌اند: ظلم اشاره به اين است كه آنها در آن دادگاه عدل هرگز از اين بيم ندارند كه ستمى بر آنها شود و به خاطر گناهى كه انجام نداده‌اند مؤاخذه گردند، و هضم اشاره به آن است كه از نقصان ثوابشان نيز وحشتى ندارند؛ چرا كه مى‌دانند پاداش آنها بى‌كم و كاست داده مى‌شود.

[1]. «هَضْم» در لغت به معناى «نقص» است، و اگر جذب شدن غذا را به بدن هضم مى‌گويند، به خاطر آن است كه غذا ظاهراً كم مى‌شود و تفاله‌هاى آن باقى مى‌ماند.