كردم، و هر چه در آن هستم كوچك است در كنار ثواب خداوند و عقاب او [1] (و اين بيمارى من است كه شيرين را تلخ و چيز بزرگ را كوچك و شى‌ء گرانقيمت و بى‌ارزش، در نظرم يكى است).

معاتبة (توبيخ نفس)

دانستيم كه دشمن‌ترين دشمنان، نفس است، و امر كننده به پليديها و ميل كننده به شر و فرار كننده از خير است، و از طرفى امر به تزكيه و كشاندن آن به سوى عبادت پروردگار و خالقش، و به منع از شهواتش شده‌ايم، و اينكه آن را از لذاتش جدا كنيم، اگر در اين كار اهمال كنيم، طغيان كرده، به طورى كه ديگر قابل كنترل نمى‌باشد بايد با تازيانه توبيخ و عتاب و ملامت هر لحظه برگرده آن زد، تا از مسير خود منحرف نشود، اگر به اين مقام ملامت رسيد نفس «لوّامه» مى‌شود كه اگر رشد كند به مقام عالى «نفس مطمئنه» مى‌رسد.

پس تا به پند و وعظ نفس خود مشغول نشده‌اى، به پند دادن ديگران مپرداز، خداوند تعالى به حضرت عيسى (عليه السلام) وحى رساند كه‌ «يابن مريم عِظْ نفسك فانْ اتَّعَظْتَ فَعِظ النّاس و الّا فَاستَحى منّى»: «اى فرزند مريم، نفس خود را پند ده وقتى خود پند گرفتى آن وقت مردم را پنده ده وگرنه از من حيا كن!» [2]

وقتى خود را ساختى، مرديم سريعاً از خودسازى تو ساخته مى‌شوند: وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ‌ [3]

پس اى برادر متابعت از هواى نفس مكن، كه پيامبر (صلى الله عليه وآله) فرمودند:

«الكَيِّس مَنْ دانَ نَفْسُه وَ عَمِلَ لِما بَعدَ المَوتِ وَ الا حمقُ مَنْ اتْبَعَ نَفْسَهُ هواها و تَمَنّى على اللّه‌

[1]. محجة البيضاء، جلد 8، صفحه 172.

[2]. محجة البيضاء، جلد 8، صفحه 180.

[3]. سوره ذاريات، آيه 55 ..