عوامل بيدارى‌

تعدادى از عوامل غفلت را ذكر نموديم، و حال تعدادى از عوامل بيدارى را متذكر مى‌شويم:

1- حوادث دردناك زندگى- يكى از فلسفه‌هاى حوادث ناگوار و مصائب سنگين، بيدارى از خواب غفلت است، گاه خداوند به تناسب سبكى و سنگينى خواب غافلان، حادثه‌اى مى‌آفريند، اين حوادث دست‌اندازهاى جاده زندگى بشر است، اين دست‌اندازها براى جلوگيرى از خواب است، راننده‌هاى ماهر از جاده‌هاى صاف و بدون فراز و نشيب و پيچ و خم وحشت دارند، زيرا اين‌گونه جاده‌ها موجب غفلت و خواب‌آور است، حوادث روزگار نعمتهائى است كه خداوند به عنوان فراز و نشيب در مسير زندگى قراى مى‌دهد، بعضى زلزله‌ها، سيلها، آتشفشانها، طوفانها و غيره براى تكان دادن بشر و بيدار كردن او است- اگر بيدار شود.

2- مطالعه تاريخ گذشتگان از لابلاى كتابها و از آثار باقيمانده روى زمين، چون كاخ كسرى، ايوان مدائن، تخت‌جمشيد، قبرستانهاى خاموش آنها و اهرام مصر و ... اين ساكتان فريادگر تاريخ بشرند، اگر دقت كنيم مى‌بينيم مهر سكوت بر لب ندارند، كه فرياد زن بر غافلانند، اين كاخها همان درگاههائى است كه روزگارى بر و بيا داشت، و صورتهائى روى خاكهاى آن در مقابل گردنكشان بر زمين نهاده مى‌شد، با زبان بى‌زبانى گويند، ببينيد روزگار چه بر سر ما آورده است؟!

بهترين علوم و دانشها، علوم تجربى آزمايشگاهى است و ما بهترين دانشهاى خود را از آزمايشگاه بزرگى به نام تاريخ مى‌توانيم اخذ كنيم، آزمايشگاهى كه چيزى به جز انبوه‌

تجربه‌ها نيست، تجربه حاصل زندگى انسان است، و بهترين مرشد و راهنماى انسانهائى كه تازه به راه افتاده‌اند.

به همين دليل مولى على (عليه السلام) در نامه حكيمانه خود به فرزندش امام مجتبى (عليه السلام)