قاطعيت در امور دنيوى همراه با نرمى با مردم دارند، و تندخوئى نمى‌كنند، و اين خصلت، فضيلت عدل در معامله با خلق است و آنچنانند كه در مثل آمده: «لا تكن حُلواً فَتُستَرَط وَ لامرّا فَتُلْفَظْ»: «نه آنچنان شيرين باش كه به راحتى خورده‌

و بلعيده شوى، و نه آنچنان تلخ كه دور انداخته شوى!» عدالت در امور اجتماعى با بندگان خدا همين است كه با نرمى با آنها برخورد مى‌كنند مادامى كه حصار ارزشها را نشكنند، و به مرزهاى اخلاق تعدى نكنند، و گرنه دچار شدّت و حدّت متقين مى‌گردند.

اصل اوليه در برخورد با مردم، ملايمت همراه با مهر و عواطف انسانى است، برخورد با خشونت در مراحل آخر است، سيره پيامبران و اوصياء (عليهم السلام) نشان مى‌دهد كه آنها از اين طريق تا آخر عمر منحرف نشدند، و حتى در مورد حضرت موسى (عليه السلام) و برادرش هارون (عليه السلام) مى‌خوانيم كه مأمور مى‌شوند با نرمى با فرعون و كسى كه ادعاى خدائى‌ «انَا ربّكم الاعلى» مى‌كند برخود كنند: «فَقُولا لَهُ قولًا ليّنا»: بگوئيد به او گفتنى نرم. [1] با او سخن به نرمى بگوئيد، شايد متذكر شده، و قلبش خاشع گردد لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى‌ [2] حتى در بعضى روايات دارد كه مأمور بودند، فرعون را با بهترين نامش صدا كنند، تا دل تاريكش روشن شود! [3]

همين نرمش و ملايمت سكوى پرش بزرگى براى دستيابى به اهدافى بلند است، رمز موفقيت پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) و آنچه دخيل در گرايش مردم به او شد، اخلاق و نرمى و تواضع او بود، اگر با خشونت با مردم برخورد مى‌كرد، كسى به گرد او جمع نمى‌شد وَلَوْ كُنْتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ‌: «اگر با غلظت و شدت بودى‌

[1]. سوره طه، آيه 44.

[2]. سوره طه، آيه 44.

[3]. تفسير نمونه، جلد 13، ذيل همين آيه، صفحه 213- 212 ..