شناختند، از مداحى ديگران خشنود نشده، و به نقّادى از خود مى‌پردازند.

مسئله مهم قابل بحث در درجه اول شناسائى خويشتن است، مشكلترين كارها همين شناخت خويش است، گاهى 80 سال عمر كرده ولى خود را نشناخته، و در نتيجه خداى خود را نيز نشناخته است كه خودشناسى مقدمه خداشناسى است، موانعى از درون و حجابهائى از برون اجازه خودشناسى آنچنان كه بايد باشد نمى‌دهد، تا خود را نشناختيم چگونه خود را اصلاح كنيم؟! بحث را از حديث معروف مولى الموحدين و عارف العارفين امام على (عليه السلام) شروع كنيم كه فرمود: «مَنْ عَرِفَ نفسَه فَقد عَرِفَ ربَّه؛ «كسى كه خود را شناخت خدايش را شناخته است». [1]

چهار تفسير براى اين عبارت ممكن است بشود كه اجمالا اشاره مى‌كنيم:

1- تفسير ظاهرى جسمانى، كه برگشت به برهان نظم در خداشناسى مى‌كند، يعنى هر كس اين بدن جسمانى و عنصرى را بشناسد خدا را مى‌شناسد، دستگاههائى در اين بدن است كه هر يك براى خداشناسى كافى است، چشم را اگر كسى از نظر تشريح و فيزيولوژى بنگرد محال است خدا را نشناسد، قلب را اگر دقيقاً نظر كند، بر وجود خدا گواهى مى‌دهد، نقل شد كه قلب مصنوعى به هزينه حدود 30 ميليون تومان ساختند، و فقط پنج، شش روز كاركرد، و باز ايستاد، اگر از كار باز نمى‌ايستاد هم مگر قابل مقايسه با قلب طبيعى بود، با قلب مصنوعى بايد آهسته رود و آهسته بيايد، مگر مى‌شود با آن كوهنوردى و پرش كرد. به سلولهاى بدن بنگر، دانشمندان محاسبه كرده‌اند كه بدن انسان از واحدهائى به نام سلول و ياخته تشكيل شده كه آجرهاى ساختمانى بدن است، به طور متوسط ده ميليون ميليارد سلول در بدن است (يعنى دو ميليون برابر جمعيت زمين در هر بدن سلول است اگر بشر

بخواهد چيزى درست كند تا كار يك سلول را انجام دهد، محاسبه شده كه نياز به‌

[1]. غرر الحكم امام على (عليه السلام)؛ ميزان الحكمه، جلد 6، صفحه 142 ..