مادّه‌ «كون» دانسته‌اند، ولى تصريح مى‌كنند چون واژه «مكان» زياد به اين صورت استعمال شده، تصور شده «ميم» در آن اصلى است، و لذا جمع مكسر آن را «امكنه» آورده‌اند، اما در «لسان العرب» اين احتمال نيز داده شده كه از مادّه‌ «مكنة» و «تمكن» بوده باشد كه به معناى توانايى و قدرت است، به هر حال، در صورت اول مفهوم آيه اين مى‌شود كه: شما بر موضع خود باشيد و در صورت دوم معنا اين مى‌شود كه: هر چه در توان داريد انجام دهيد. [1]

[مَكْر:]

«وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ»

«مَكْر» در لغت عرب با آنچه در فارسى امروز از آن مى‌فهميم تفاوت بسيار دارد «در فارسى امروز مكر» به نقشه‌هاى شيطانى و زيان بخش گفته مى‌شود، در حالى كه در لغت عرب هر نوع چاره‌انديشى را «مكر» مى‌گويند كه گاهى خوب و گاهى زيان‌آور است.

«مكر» در اصل، به معناى تابيدن و پيچيدن و چاره انديشيدن و منصرف ساختن ديگرى است و به همين دليل، به هر كار انحرافى كه توأم با اخفاء و پنهانكارى باشد نيز گفته شده است و اختصاص به نقشه‌هاى زيان‌بخش كه در فارسى امروز در آن استعمال مى‌شود ندارد، بنابراين، هم در چاره‌انديشى‌هاى بد به كار مى‌رود و هم چاره‌انديشى‌هاى خوب، و در آنجا كه به خدا نسبت داده مى‌شود، معناى دوم آن مراد است.

«مكر» در سوره‌ «يونس»، كه به معناى هر گونه چاره‌انديشى است، اشاره به توجيهات ناروا و راه‌هاى فرارى است كه مشركان در برابر آيات پروردگار و ظهور بلاها و نعمت‌ها مى‌انديشيدند.

«راغب» در «مفردات» مى‌گويد: الْمَكْرُ صَرْفُ الْغَيْرِ عَمَّا يَقْصُدُهُ: «مكر آن است كه كسى را از رسيدن مقصودش باز دارند».

بنابراين، هنگامى كه اين واژه در مورد خداوند به كار مى‌رود به معناى خنثى كردن توطئه‌هاى زيانبار است، و هنگامى كه درباره مفسدان به كار مى‌رود به معناى جلوگيرى از برنامه‌هاى اصلاحى است. [2]

[مَكْظُوم:]

«وَ هُوَ مَكْظُومٌ»

«مَكْظُوم» از مادّه‌ «كظم» (بر وزن هضم) به معناى گلوگاه است، و «كظم سقاء» به معناى‌

[1]. هود، آيه 93 (ج 9، ص 259)؛ يس، آيه 67 (ج 18، ص 458)؛ زمر، آيه 39 (ج 19، ص 459)

[2]. آل عمران، آيه 54 (ج 2، ص 659)؛ انعام، آيه 123 (ج 5، ص 529)؛ يونس، آيه 21 (ج 8، 321)؛ ابراهيم، آيه 46 (ج 10، ص 436)؛ نمل، آيه 50 (ج 15، ص 526)؛ فاطر، آيه 10 (ج 18، ص 215)