10- از آن‌جا كه يكى از نشانه‌هاى اعتبار سند روايات، محتواى روايت است، در گزينش دعاها و زيارات علاوه بر دقّت در اسناد، به محتواى آن نيز توجّه شده است.

4- راه تحصيل حضور قلب در دعا و نماز

بى شك روح دعا و نماز، به حضور قلب است و بدون آن، آثار مهمّ تربيتى و خودسازى و نورانيّت و صفاى روح، كمتر بدست مى‌آيد و اين جاى ترديد نيست؛ آنچه مهمّ است و بايد به آن توجّه جدّى شود پيداكردن راههاى تحصيل اين امر مهم است؛ چون بسيارند كسانى كه اشتياق فراوان براى كسب حضور قلب و خضوع در نماز و دعا دارند؛ امّا هر چه مى‌كوشند توفيق آن را نمى‌يابند.

براى تحصيل خشوع و حضور قلب در دعا و نماز و ساير عبادات، به امور ذيل توصيه مى‌شود:

1- به دست آوردن شناخت و معرفتى كه دنيا را در نظر انسان كوچك و خدا را در نظر انسان بزرگ كند، تا هيچ كار دنيوى نتواند به هنگام راز و نياز با معبود، نظر او را به خود جلب و از خدا منصرف سازد.

2- توجّه به كارهاى پراكنده و مختلف، معمولًا مانع تمركز حواس است و هر قدر انسان، توفيق پيدا كند كه مشغله‌هاى تشويش‌آور و پراكنده را كم كند، به حضور قلب در عبادات خود، كمك كرده است.

3- انتخاب محل و مكان نماز و دعا و ساير عبادات نيز در اين امر، اثر بسيار دارد؛ به همين دليل، نماز خواندن در برابر اشيا و چيزهايى كه ذهن انسان را به خود مشغول مى‌دارد مكروه است و همچنين در برابر درهاى باز و محلّ عبور و مرور مردم و در مقابل آينه و عكس و مانند آن. به همين دليل، مساجد و معابد مسلمين هر قدر ساده‌تر و خالى از زرق و برق و تشريفات باشد، بهتر است؛ چرا كه به حضور قلب كمك مى‌كند.

4- پرهيز از گناه عامل مؤثّر ديگرى است؛ زيرا گناه آينه قلب را مكدّر ساخته، مانع آن مى‌شود كه جمال محبوب حقيقى در آن منعكس گردد، و با حجابى كه به وجود مى‌آيد انسانِ دعاكننده، يا نمازگزار، خويشتن را در محضر او نمى‌بيند، به همين دليل، قبل از هر نماز و دعا بايد از گناهان توبه كرد و خود را به خدا سپرد. توجّه به اذكارى كه در مقدّمه نماز آمده است بسيار مؤثّر است.

5- آشنايى با معناى نماز و دعا و فلسفه افعال و اذكار آن، عامل بسيار مهمّ ديگرى براى حضور قلب است؛ چرا كه وقتى انسان معانى و فلسفه‌هاى عبادات را بداند و به آن توجّه كند، راه حضور قلب براى او هموار مى‌شود.

6- انجام مستحبّات نماز و آداب مخصوص عبادت و دعا، چه در مقدّمات و چه در اصل نماز نيز، كمك مؤثّرى به اين امر مى‌كند.

7- از همه اينها گذشته، اين كار، مانند هر كار ديگر، نياز به مراقبت، تمرين، استمرار و پى‌گيرى زياد