اسلام، حكم ضررى وجود ندارد؛ و اين معنا با حكومت قاعده بر عمومات احكام موافق است. و مناسب نيست كه «لا» را ناهيه بگيريم، كه در اين صورت معناى عبارت اين مى‌شود كه «لا تضروا فى الاسلام» در اسلام ضرر نزنيد؛ زيرا اسلام ظرف ضرر زدن مردم به يكديگر نيست.

و تعجب از محقّق نايينى قدس سره‌ [1] است كه اين اشكال را قبول نكرده و معتقد است با وجود قيد «فى الاسلام» نيز مى‌توان «لا» را ناهيه گرفت.

منشأ اين شبهه، خلط بين معناى اصطلاحى ظرف، و معناى عرفى ظرف و مظروف است كه در آينده توضيح تكميلى آن خواهد آمد.

مقدّمه دوم: عدم استقلال فقره «لا ضرر و لا ضرار»

با ملاحظه روايات اين باب، معلوم مى‌شود كه حديث «لا ضرر

[1]. رسالة فى قاعدة نفى الضرر (خوانسارى)، ص 193: «... هذا مضافا إلى أنّ الحكومة مبنيّةعلى أن يكون الظرف لغواً ومتعلّقاً بالضّرر المنفى، فيكون معنى الحديث أنّ الضّرر فى الإسلام ليس. وأمّا لو كان الظّرف مستقرّاً، كما فى «لا نجش فى الإسلام» الّذى لا شبهة فى أنّ الظّرف فيه ظرف للنّفى، لا للمنفى، فيمكن إرادة النّهى منها أيضا ...»