ايراد محقّق نايينى بر شيخ انصارى‌

محقّق نايينى قدس سره‌ [1] به اين سخن شيخ ايراد وارد كرده كه هم صغراى قياس و هم كبراى آن ايراد دارد.

اما ايراد صغراى قياس، (و آن اين‌كه اين دو مورد، از مصاديق «حرج» و از مصاديق «تعارض ضررين» نيست).

بيان ايشان اين است كه: اما اين‌كه از مصاديق حرج نيست، به اين دليل است كه منظور از حرج، مطلق مشقّت نيست، بلكه مشقّت بدنى است، بنابراين مشقّت روحى كه از منع مالك از تصرّف در ملكش براى او ايجاد مى‌شود را با نفى حرج نمى‌توان نفى كرد.

و امّا اين‌كه از مصاديق تعارض ضررين نيست، به اين خاطر است كه ضرر حاصل براى مالك از ترك تصرف در ملكش، درعرض ضرر حاصل براى همسايه هنگام تصرف مالك در ملكش نيست، تا با يكديگر تعارض پيدا كنند؛ بلكه يكى در طول ديگرى است. زيرا حكمى كه در اين‌جا جعل شده، يك حكم بيش نيست، يا جواز تصرّف مالك است يا حرمت آن، حكم جواز براى همسايه ضرر دارد، و حكم به حرمت براى مالك؛ پس دو حكم نيست كه از هر دو ضرر بر ديگرى حاصل شود تا با هم تعارض‌

[1]. رسالة فى قاعدة نفى الضرر (خوانسارى)، ص 224: «... فنقول ما يظهر من شيخناالأنصارى قدس سره من وقوع التّعارض بين الضّررين .... ممنوع صغرى و كبرى ...».