مقدّمه‌

جايگاه قواعد فقهى بين فقه و اصول‌

از مهم‌ترين مسائلى كه تحقيق و بحث درباره آن بر فقيه واجب است، «قواعد فقهى» است كه وسيله‌اى براى رسيدن به احكام فراوانى در تمام ابواب فقه بوده، و در مباحث و ابواب مختلف فقه، فروع مهمّى بر آن مبتنى است.

ولى على‌رغم اين جايگاه مهم، آن‌گونه كه شايسته آن است مورد بحث واقع نشده- نه در فقه و نه در اصول فقه- مگر بخش ناقصى از آن، مانند «قاعده لا ضرر»؛ و بعضى قواعد ديگر مانند «قاعده تجاوز» و «قاعده فراغ» كه در كتب اصوليون متأخر به عنوان بحث تبعى و جنبى مطرح شده، و به طور مستقل از آن بحث نكرده‌اند.

در نتيجه اين قواعد فقهى همانند آوارگانى شده‌اند كه نه مسكنى مى‌يابند و نه قرارى مى‌گيرند، چرا كه نه در فقه جاى دارند و نه در اصول. از يك طرف امكان ندارد اين قواعد را به صورت كامل در علم فقه مورد بحث قرار داد، زيرا هر يك از مسائل فقهى مربوط به‌