بدون تردید حج دارای اهداف اقتصادی است و آیات قرآن و روایات، به صراحت این بُعد حج را مطرح کرده‌اند.
در روایات متعدد از کسانی که حج را برای کسب و تجارت انجام می‌دهند، انتقاد شده است؛ مانند آنچه از رسول خدا (ص) نقل شده است: «یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ یَکُونُ فِیهِ حَجُّ الْمُلُوکِ نُزْهَةً وَ حَجُّ الْأَغْنِیَاءِ تِجَارَةً وَ حَجُّ الْمَسَاکِینِ مَسْأَلَةً»؛ [1]«زمانی بر مردم می‌آید که حج فرمانروایان به جهت تفریح و حج ثروتمندان برای تجارت و حج فقیران برای گدایی است».
با توجه به این روایات چگونه حج دارای بعد اقتصادی است؟
پاسخ:
رابطه حج و اقتصاد می‌تواند به چندگونه مطرح باشد:
1. حج در سیطره اقتصاد؛ یعنی، اهداف اقتصادی در جایگاهی مطرح شود که کل حج را تحت الشعاع خود قرار دهد و اصل اقتصاد باشد.
2. اقتصاد در پرتو حج و عبادت؛ یعنی، روح اصلی حج- که همان
3.