مقصود

(فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ): شيطان آنها را فريفت و در دره بدبختى پرتاب كرد و از آن مقام و مرتبه و الا دور گردانيد.

(فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما): همين كه اندكى از آن درخت چشيدند و خوردند، عورت آنها براى يكديگر ظاهر شد. كلبى گويد: همين كه از درخت ممنوع خوردند، لباس از تن آنها فرو ريخت و عورتشان ظاهر شد و از يكديگر خجل شدند. از اين آيه بر مى‌آيد كه چشيدن چيز حرام جايز نيست.

(وَ طَفِقا يَخْصِفانِ عَلَيْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ): زجاج گويد: يعنى برگهاى درختان را روى هم مى‌گذاشتند و عورت خود را بوسيله آن مى‌پوشيدند. قتاده گويد: برگهاى درخت انجير را بيكديگر وصل و براى خود لباسى- باندازه پوشش عورت- فراهم كردند.

در اينباره در سوره بقره گفته‌ايم كه: مصلحت اين بود كه چنين صحنه‌اى براى آدم و حوا پيش آيد و از بهشت خارج شوند. اخراج آنها از بهشت كيفر آنها نبود، زيرا انبيا گناهى نمى‌كنند كه سزاوار كيفر شوند.

(وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَكُما عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَكُما إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُما عَدُوٌّ مُبِينٌ‌): خداوند به آنها ندا كرد: مگر شما را از خوردن اين درخت منع نكردم و مگر بشما نگفتم كه شيطان دشمن آشكار شماست؟!( قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا): آنها در جواب نكوهش پروردگار، عرضه داشتند:

پروردگارا ما بخويشتن ظلم كرديم. منظور از ظلم در اينجا اين است كه ترك مستحبى كرديم و از ثواب آن محروم شديم. برخى گفته‌اند: مقصود از ظلم گناه صغيره است. اين مطلب در صورتى صحيح است كه اثر گناه صغيره، كم شدن ثواب باشد. چنان كه عقيده بعضى همين است. اما اگر قائل شويم كه گناه صغيره هم بدون اينكه چيزى از ثواب كم كند، كيفر دارد، اين معنى صحيح نيست، زيرا مسلم است كه آدم و حوا سزاوار كيفر نشده بودند. اينكه گفتند: بخود ظلم كرده‌ايم، بخاطر اين است كه هر كه از لحاظ دينى مقامش عاليتر و در اين بزم مقربتر باشد، در برابر لغزش‌ها بيشتر دچار ندامت مى‌شود.