بيان آيه 161- 162- 163

تعداد آيات‌

به شمارش كوفيان سه آيه و به شمارش ديگران چهار آيه است. ديگران‌(صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ) را پايان آيه‌اى دانسته‌اند.

قرائت‌

ابن عامر و كوفيان «قيما» به كسر قاف و فتح ياء و ديگران بفتح قاف و كسر ياء مشدد خوانده‌اند. بنا بر قرائت اول، كلمه مصدر و اصل آن واوى است و بنا بر قرائت اول، صفت و به معناى مستقيم است.

محياى و مماتى: اهل مدينه ياء اخير را در اولى ساكن و در دومى بفتح و ديگران ياء اولى را بفتح و ياء دومى را بسكون خوانده‌اند. لكن قرائت دوم بهتر و مطابق قياس است.

لغت‌

ملت: شريعت. اين كلمه از املاء و مقصود مطالبى است كه پيامبرى به امت خويش املاء مى‌كند تا بنويسند، اما توحيد و عدل، از امور عقلى هستند و مورد اختلاف اديان نيستند. از اينرو ميتوان گفت: دين ما و دين ملائكه يكى است ولى نمى‌توان گفت:

ملت ما و ملت ملائكه يكى است. پس هر ملتى دين است، اما هر دينى ملت نيست.

نسك: عبادت. ناسك يعنى عبادت كننده و نسيكه يعنى حيوانى كه قربانى مى‌كنند و منسك محل قربانى است. زجاج گويد «نسك» هر كارى است كه وسيله تقرب بخدا باشد، لكن غالباً در مورد قربانى بكار مى‌رود.

اعراب‌

دينا: ابو على گويد: در علت نصب اين كلمه، سه احتمال است، به تقدير فعل،