هستند، نفهمند، چه خوب است! ما مردمى را مى‌شناسيم كه كوشش ميكردند كارهاى خير را در نهان انجام دهند. مسلمانان سعى مى‌كردند با همهمه‌اى آهسته خداى بى نياز را نيايش كنند. در يكى از جنگها مسلمانان كه بر شرف يك وادى رسيده بودند، صداى خود را به تكبير و تهليل بلند كردند. پيامبر گرامى فرمود: مگر با آدم كر يا غايب سخن مى‌گوييد! شما خدايى ميخوانيد كه شنوا و نزديك و با شماست. آهسته او را بخوانيد. برخى گويند: تضرع يعنى بلند كردن صدا و خفيه يعنى آهسته. منظور اين است كه خداوند را بلند يا آهسته بخوانيد. اين معنى از ابو مسلم و على بن ابراهيم در تفسير خود نقل كرده است.

(إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ‌): خداوند كسانى را كه در دعا از حد تجاوز كنند، دوست نمى‌دارد. يعنى مقام و منزلت انبيا را بخواهند. چنان كه ابو مجلز گويد: ابن جريج گويد: يعنى در دعا فرياد بزنند. برخى گويند: يعنى خداوند كسانى را كه در عبادات و دعاها از حد معمول تجاوز كنند، دوست نمى‌دارد.

(وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها): مقصود اين است كه مؤمنين را نبايد كشت و نبايد گمراه كرده و از ارتكاب معصيت بايد خوددارى كرد، زيرا خداوند، زمين را بوسيله قوانين دينى اصلاح كرده است. اين معنى از سدّى و حسن و كلبى و ضحاك است. برخى گويند: يعنى پس از آنكه خداوند به اصلاح زمين امر كرده است، شما فساد نينگيزيد. حسن گويد: اصلاح زمين، پيروى از امر خداوند است. نيز از وى روايت شده است كه: بعد از آنكه زمين با بقاى مؤمن اصلاح شده است با قتل مؤمن بفساد نكشيد. برخى گويند: يعنى بعد از اصلاح زمين بعدل، آن را با ظلم فاسد نكنيد. عطيه گويد: يعنى در روى زمين معصيت نكنيد كه خداوند باران و بركت را از شما منع مى‌كند. بنا بر اين مقصود از اصلاح زمين، بارندگى و فراوانى نعمتهاست.

ميسر از امام باقر (ع) روايت كرده است كه در اينباره فرمود: زمين فاسد بود و خداوند به پيامبرش اصلاح كرد.

(وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً): و خدا را از ترس كيفر و به اميد پاداش، يا از ترس‌