بيان آيه 14- 15

لغت‌

فطرة: آفرينش موجودات و آوردن آنها از نيستى به هستى. ابن عباس گويد: من معناى «فاطر» را نفهميده بودم. تا اينكه دو نفر عربى كه بر سر چاهى اختلاف داشتند، نزد من آمدند و يكى از آنها گفت: «انا فطرتها» يعنى: من از اول چاه را حفر كرده‌ام.

اعراب‌

(غَيْرَ اللَّهِ‌): مفعول دوم «اتخذ»( إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي‌): ممكن است جمله معترضه باشد و محلى از اعراب نداشته باشد و ممكن است جمله حاليه باشد در هر صورت، جواب شرط محذوف است.

شان نزول‌

گفته‌اند: اهل مكه، به پيامبر گفتند:

- دين قومت را رها كردى. ميدانيم كه اين كار را از روى فقر انجام داده‌اى. ما مقدارى از اموال خود را بتو مى‌دهيم كه از همه ما ثروتمندتر شوى.

به همين مناسبت، آيه نازل شد.

مقصود

(قُلْ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌): به اين مشركين بگو:

چگونه ممكن است از خدايى كه آسمانها و زمين را از نيستى بهستى آورده است، دور شوم و جز او را ولى و سرور و صاحب اختيار خود قرار دهم؟

ولىّ، كسى است كه صاحب اختيار كسى باشد. مقصود اين است كه من كسى را جز خدا ولى خودم قرار نميدهم، لكن جمله را بصورت پرسش آورده، تا در بيان مقصود، رساتر باشد.