يعنى: در خاطر خود بفكر وفا بودى و خيانتكارى كه براى خيانت بمتاعى دست درازى كند نبودى (مغل بدل خائنه)

اعراب‌

فيما «ما» زائده و براى تاكيد است. شاعر گويد: «لشي‌ء ما يسوّد من يسود» در اين مصراع نيز «ما» زائد است.

يحرفون: حال از ضمير «نقضهم». ممكن است كلامى مستقل و بى ارتباط به سابق باشد و پايان كلام سابق «قاسية» باشد.

قليلا: مستثنى از ضمير(خائِنَةٍ مِنْهُمْ).

مقصود

اكنون ضمن عطف به سابق، فرمايد:

(فَبِما نَقْضِهِمْ مِيثاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ‌): در اينجا براى تسليت خاطر گرامى پيامبر فرمايد:

از اين يهوديان كه مى‌خواستند به تو و اصحابت دست اندازى كنند، و عهدى كه ميان تو و ايشان است بشكنند و ترا غافل‌گير سازند، تعجب مكن. اين است خوى ايشان و عادت نياكان ايشان كه در زمان موسى از ايشان پيمان گرفتم كه مرا اطاعت كنند و دوازده نقيب، از ميان ايشان بر گزيدم، آنها پيمان مرا شكستند و من آنها را لعن كردم. در اين كلام محذوفى وجود دارد كه بخاطر وجود قرينه لفظى حذف آن رواست. يعنى «فنقضوا ميثاقى و عهدى فلعنّاهم بنقضهم» مقصود از لعن، محروم ساختن آنها از رحمت است كه خود كيفرى است. اين معنى از عطا و جماعتى است.

حسن و مقاتل گفته‌اند: يعنى آنها را بصورت بوزينگان و خوكان مسخ كرديم.

ابن عباس گويد: يعنى آنها را بوسيله جزيه، عذاب كرديم پيمان شكنى آنها از چند راه است: تكذيب رسل، قتل انبيا، عدم توجه بكتاب آسمانى- بقول قتاده- و كتمان صفات پيامبر گرامى اسلام- بقول ابن عباس-.

(وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِيَةً): ابن عباس گويد: يعنى دلهاى آنها را طورى سخت ساختيم‌