پيامبر آوردند و گفتند آيا اينها گناهى دارند؟ فرمود: نه، گفتند: به خدا ما نيز مثل آنها هستيم. گناهى كه روز مى‌كنيم در شب بخشوده مى‌شود و گناهى كه در شب مى‌كنيم: روز آمرزيده مى‌شود. خداوند آنان را تكذيب كرد. اين مطلب از كلبى است. ضحاك و حسن و قتاده و سدى گفته‌اند: اين آيه‌ها در باره يهود و نصارى نازل شده‌اند زيرا آنها مى‌گفتند:(نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاؤُهُ) (سوره مائده 18 ما پسران و دوستان خداييم) و مى‌گفتند:(لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كانَ هُوداً أَوْ نَصارى‌) (سوره بقره 111 هرگز به بهشت نمى‌رود جز كسى كه يهودى يا مسيحى باشد) اين مطلب از امام باقر هم روايت شده است.

مقصود

يهوديان و مسيحيان با اينكه كافر بودند و تورات و انجيل را تحريف مى‌كردند، خود را هم تزكيه مى‌كردند و از گناه پاك مى‌شمردند. از اينرو خداوند مى‌فرمايد:

(أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنْفُسَهُمْ‌): اين سؤال براى اعلام است. يعنى داستان آنها را بدان كه چگونه خويشتن را ستايش و خود را بپاكى توصيف مى‌كنند و مى‌گويند ما پاكيم. ابن مسعود مى‌گويد: منظور اين است كه يكديگر را بپاكى مى‌ستايند و علت اينكه «انفسهم» گفته شده اين است كه آنها بر يك دين هستند و مثل «نفس» واحد شمرده مى‌شوند.

(بَلِ اللَّهُ يُزَكِّي مَنْ يَشاءُ): اكنون بردّ ادعاى آنها مى‌پردازد و بيان مى‌كند كه تزكيه، شان خداوند است و او هر كه را بخواهد از گناه پاك مى‌سازد. برخى گفته‌اند:

منظور اين است كه خداوند عمل اشخاص را مى‌پذيرد و آنها را پاك مى‌سازد و لكن عمل يهود را نمى‌پذيرد و آنها را بكيفر مى‌رساند.

(وَ لا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا): عذاب و عدم تزكيه آنها ظلم نيست و آنها از اين حيث باندازه پشيزى هم ظلم نمى‌شوند. كلمه فتيل بعنوان مثل بكار مى‌رود و در باره معناى آن اختلاف شده است. برخى گفته‌اند: فتيل آن چيزى است كه در شكاف هسته خرما قرار دارد. اين قول از ابن عباس و مجاهد و عطا و قتاده است. حسن گويد: فتيل‌