بر فعل است چه طاعت و چه معصيت لكن بتدريج در جزاء طاعت زياد بكار رفته و غم نيز پاداش معصيت آنها بوده مثل صواب.

و گفته‌اند: اين نسبت از اينجهت است كه ثواب در جاى غير خود (عقاب) بكار رفته چنان كه بشارت (مژده بر نعمت) بجاى مژده به عقاب مجازاً بكار رفته در اين آيه‌( (فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ ...)) (و از اين قبيل استعمالات بعنوان تحكم يا تأكيد زياد است).

(لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ‌)- يعنى خداوند اين غم را بر شما فرود آورد تا بر غنيمتهايى كه از دست شما رفت اندوه مخوريد و امر پيغمبر را ترك مگوييد و نيز براى اينكه بر شدائدى كه در راه خدا بشما رسيد اندوهناك مباشيد و اندوه شما فقط بر عصيان و مخالفت شما با امر پيغمبر باشد و تقدير كلام چنين ميشود: براى اينكه اشتغال شما بر اندوه عمل زشت و عصيانتان شما را از ديگر غمها باز دارد.

و گفته‌اند: مراد اينست كه خداوند شما را عفو كرد كه بر آنچه غنيمت از دست داده‌ايد غمگين مباشيد زيرا عفو خداوند همه حزنها را ميبرد.

(وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ‌)- اين جمله براى ترغيب بر اطاعت و ترساندن از معصيت است.

سپس خداوند نعمتى را كه بعد از اين بآنها ارزانى داشت ياد ميكند تا مراجعت كنند و به پيغمبر روى آورده از او عذر خواهى كنند. پس چرت و كسالت را در آن حالت بر ايشان فرستاد بطورى كه بر زمين ميافتادند و راحت چرت ميزدند و منافقين نميتوانستند آرام گيرند و عقلهايشان از ناراحتى از سر بدر رفته بود. ميفرمايد:

(ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعاساً)- در اينجا انزال مجازاً بمعنى بخشيدن است يعنى اى مؤمنان خداوند پس از آنكه در احد غم و اندوه شما را فرو گرفته بود خوابى آرام و پر امن بر شما مستولى كرد.

نعاس، يعنى خواب و در اينجا بدل اشتمال است از امنة چون خواب در صورتى بچشم انسان ميآيد كه در حال امن باشد و آدم خائف خوابش نميبرد.

اينك ذيلا خداوند بيان ميفرمايد كه اين خواب آرام براى مخلصان و مؤمنان‌