نميكرديد و هيچيك از شما براى ديگرى توقف نمى‌نمود.

(وَ الرَّسُولُ‌): يعنى محمد 6.

(يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ‌): يعنى شما را از پشت سر صدا ميكرد و ميفرمود:

بندگان خدا بسوى من بازگرديد من رسول اللَّه هستم.

اگر گفته شود فلانى در آخر مردم و يا اخراى مردم آمد يعنى در پشت سر ايشان مى‌آمد.

(فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍ‌)- در اينجا چند قولست:

1- يعنى عوض اينكه شما براى غنيمت پيغمبر را مغموم و اندوهناك ساختيد يا اينكه او را عصيان كرديد و امرش را زير پا نهاديد خداوند هم شما را اندوهناك و گرفتار غم نمود به اينكه شما را شكست داد و مشركين را پيروز گردانيد غم اول در آيه غم مؤمنين منهزم است در مقابل غم دوم كه غم رسول اللَّه است (زجاج) 2- يعنى غم پس از غم و غم روى غم و مراد كثرت غم آنان بود بواسطه ندامت بر كرده‌هاى خود و بواسطه مصيبات و شدايدى كه بايشان رسيد و بواسطه اينكه نميدانستند چه عقابى از طرف خدا در انتظار آنان است.

3- غم اول بر زخمها و كشته‌ها و غم دوم خبر دروغين شهادت پيغمبر بود (از قتاده و ربيع) 4- يعنى در احد غمى بشما رسيد در برابر غمى كه در بدر بمشركين روى آورد (از حسن). در اين قول اشكاليست زيرا صحيح اينست كه در برابر غمى كه در بدر از دست مسلمين بمشركان رسيد بايد بمسلمين جزاى خوب و كرامت داده شود نه اندوه و غم.

5- مراد غم و اندوه مشركان است كه از نيروى مسلمين بر تعقيب ايشان تا حمراء الاسد در آنان پديد آمد و اين غم عوض اندوه مسلمين بود از مصيبات وارده (از حسن بن على مغربى).

و از اينرو در آيه به غم نسبت ثواب داده شده است زيرا معنى اصلى ثواب مجازات‌