فاعرض فى المكارم و استطاله يعنى در مكارم اخلاق وسعت و عظمت يافته است (يعنى بسيار پيشرفت كرده) كه اعرض بمعنى توسع آمد.

اگر سؤال شود كه اگر وسعت بهشت به پهناى زمين و آسمانها يعنى همه جهان است پس جهنم در كجاست؟ گوييم اين سؤال از نبى اكرم شد فرمود سبحان اللَّه وقتى روز ميآيد شب كجاست؟ و اين پاسخ معارضه بمثل است كنايه از آنكه خدايى كه قادر است شب را هر گاه و هر جا بخواهد بياورد قادر است جهنم را هر مكان كه بخواهد و هر زمان كه اراده كند بيافريند و بياورد.

و نيز سؤال ميشود كه اگر بهشت در آسمان است چگونه باندازه آنها ميباشد (و حال آنكه بايد ظرف از مظروف كوچكتر باشد تا در آن بتواند بگنجد) در اينجا چند جواب گفته‌اند:

1- انس گويد: بهشت فوق آسمانهاى هفتگانه است و زير عرش.

2- قتاده گويد: بهشت فوق آسمانها و دوزخ زير زمين واقع است.

3- اينكه گويند بهشت در آسمانهاست يعنى در جهت و طرف آسمانها (و خلاصه در طرف بالا) است نه اينكه در خود آنها گنجيده باشد و مانعى ندارد كه خدا در بالا عوالمى بوسعت آسمانها بيافريند. اگر گوييد در خبر آمده كه در آسمان چهارم واقع است گوييم اگر خبر درست باشد مثل اينست كه گويى خانه‌ام در باغ واقعست و حال اينكه ممكنست كنار و سر باغ واقع باشد و چند برابر باغ هم وسعت داشته باشد كه مراد اينست كه متصل بباغ و يا در كنار باغ است يا مثلا درش بباغ باز ميشود.

4- مراد اينست كه در قيامت به پهناى آسمانهاست نه الان و در زمان حال (از احمد بن على).

(أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ‌)- يعنى آماده شده است براى مطيعين خدا و رسول خدا كه از زشتيها دورى مى‌كنند و طاعات و امر الهى را انجام ميدهند و اينكه فقط بهشت را از متقيان دانسته با اينكه فاسقانى كه مورد عفو قرار گيرند و همچنين اطفال و مجانين داخل‌