گرفت ... كه بوى ايمان آريد و خلاصه آن معنى شرط و جزا ميشود.

(قالَ‌): يعنى خداوند بانبياء فرمود كه:

(أَ أَقْرَرْتُمْ‌). آيا اقرار و تصديق بآن كرديد؟

(وَ أَخَذْتُمْ عَلى‌ ذلِكُمْ إِصْرِي‌). يعنى عهد مرا بر اين امر پذيرفتيد؟ و گفته‌اند مراد اينست كه آيا عهد بر اين مطلب را از امم خود گرفته‌ايد؟

(قالُوا): يعنى انبياء و امم انبياء گفتند:

(أَقْرَرْنا): يعنى بآنچه امر كردى كه اقرار كنيم اقرار كرديم.

(قالَ‌): يعنى خداوند فرمود:

(فَاشْهَدُوا): يعنى بر امت خود بر اين امر شاهد باشيد.

(وَ أَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ‌): در اينجا چند تفسير آمده:

1- شاهدم بر شما و بر امم شما (از على 7).

2- گفته‌اند فاشهدوا يعنى بدانيد كه من از شما عالمترم (از ابن عباس) و گفته‌اند يعنى بهمديگر گواه باشيد.

3- و گفته شده: يعنى خداوند بملائكه گفت كه شما گواه بر ايشان باشيد (از سعيد بن مسيب).

اين آيه از مشكلات آيات قرآن است و نحويان در وجوه اعراب و تركيب آن به غموض و پيچيدگى رفته و افتاده‌اند و در تدقيق در آن مو شكافى كرده‌اند.

ولى در هيچ جا مطلب را كوتاهتر و پر فائده‌تر و مهذب‌تر از آنچه من در اينجا گفته‌ام نخواهى يافت و توفيق از خداست.

(فَمَنْ تَوَلَّى بَعْدَ ذلِكَ‌): يعنى هر كه از ايمان به محمد 6 بعد از اينهمه دلايل و حجج و بعد از ميثاق گرفتن از انبياء گذشته رو بگرداند.

از على 7 روايت شده كه: خداوند هيچ پيغمبرى را از آدم و بعد از او مبعوث نكرد مگر اينكه بر او عهد گرفت كه اگر بعثت محمد 6 را دريافت باو