3- حكماء متقى باشيد (از سعيد بن جبير) 4- مدبر امور مردم باشيد به اينكه ولايت و سرپرستى آنها را با اصلاح امورشان انجام دهيد (از ابن زيد) 5- از علم خود بمردم بياموزيد و معلم آنها باشيد (از زجاج) و از پيغمبر اكرم حديث است كه: هيچ مرد و زن مؤمن و آزاد و مملوكى نيست مگر اينكه خدا بر گردن او حق واجبى دارد به اينكه علم آموزد و تفقه در آن نمايد.

ابو عبيده گويد: مردى را شنيدم كه ميگويد ربانى كسى است كه بحرام و حلال و امر و نهى و گذشته و آينده عالم باشد و ابو عبيده گويد عرب معنى ربانى را نفهميده ولى اين قول درست نيست چون قرآن بزبان عرب آمده و از محمد بن حنفيه آمده كه در روز فوت ابن عباس گفت: «ربانى اين امت فوت كرد».

(بِما كُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتابَ‌): يعنى قرآن.

(وَ بِما كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ‌): يعنى فقه درس ميگرفتيد و آنكه «تدرسون» را بتشديد راء خوانده متعدى است يعنى آن را درس ميدهيد و چنين ميفهماند كه هم ميدانند و هم تعليم بديگران ميدهند ولى با تخفيف راء فقط عالم بودن آنها را مى‌رساند نه تعليم را.

و «باء» در بما كنتم براى يكى از سه چيز است: 1- يعنى با علم خود معلم مردم باشيد. 2- در علم و دراست خود ربانى باشيد و باء در اين صورت در جاى فى است.

3- از كسانى باشيد كه استحقاق اسم و صفت عالم را داشته باشيد يعنى به علم خود عمل كنيد زيرا انسان وقتى واقعاً استحقاق توصيف و مدح به عالم بودن را دارد كه عامل باشد و دليل آن‌(إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ)( وَ لا يَأْمُرَكُمْ‌): در اينجا چند قول است: 1- يعنى خدا امر نميكند. (از زجاج) 2- و گفته‌اند: يعنى محمد 6 امر نميكند (از ابن مريم) 3- عيسى امر نميكند.

و آنكه بنصب يأمر خوانده يا آن را عطف به «ان يؤتى» ميداند يعنى براى اين‌